Γράφει ο Γιάννης Κοιλής – δάσκαλος
Θα είχε όντως ενδιαφέρον η μελέτη των αιτίων που οδήγησαν τη δικτατορία του Πάγκαλου στην επιβολή της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
Με την πάροδο του χρόνου, βέβαια, αλλάζουν οι στόχοι των κυβερνήσεων. Τα κράτη της Ευρώπης –στην πλειονότητα των οποίων η υποχρεωτική εκπαίδευση διαρκεί από 9 έως 10 χρόνια– υποστηρίζουν μέσω της παιδείας, εκτός από την ιδεολογική αναπαραγωγή τους και τις ανάγκες της οικονομίας, θεμελιώδεις στόχους της σύγχρονης δημοκρατίας:
το δικαίωμα όλων στη μόρφωση- τη θεμελιώδη αρχή της μη δημιουργίας διακρίσεων βάσει της ιθαγένειας
- την ενσωμάτωση των αλλοδαπών μαθητών και μαθητριών στις κοινωνικές και οικονομικές δομές της χώρας υποδοχής
Η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα καλείται να φέρει εις πέρας ένα έργο ιδιαίτερα πολύπλοκο. Ο εκπαιδευτικός μηχανισμός οφείλει να προσαρμοστεί στις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας. Στην προσπάθειά του αυτή προσκρούει σε εγγενή προβλήματα που τον καθιστούν δυσλειτουργικό. Έτσι, εμποδίζεται ακόμη από παράγοντες που τον χαρακτήριζαν από την εποχή της επιβολής της υποχρεωτικής μόρφωσης στη χώρα.
Όσοι ασχολούνται με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση διακρίνουν στα αιτήματα του παραπάνω άρθρου σημεία που θα τους προβληματίσουν. Γνωρίζουμε, λ.χ., ότι «η αισθητική του μαθητού μόρφωσις, η άσκησις και θεραπεία του σώματος» είναι περιθωριακά στοιχεία στη σημερινή εκπαίδευση. Παράλληλα, συντηρούνται στοιχεία αναχρονιστικά όπως «η θρησκευτική αγωγή και ο εθνικός φρονηματισμός» μέσα από την υποχρεωτική διδασκαλία των Θρησκευτικών, μέσα από την υποχρεωτική πρωινή προσευχή και τον εκκλησιασμό, μέσα από τον συχνά τραγελαφικό εορτασμό εθνικών επετείων, τις παρελάσεις ανίδεων παιδιών που παριστάνουν άθελά τους τους πολεμιστές, μέσα από την ελληνοκεντρική διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας. Ιδίως στις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου ξέρουμε ότι στην πραγματικότητα οι εκπαιδευτικοί επικεντρώνονται στη διδασκαλία της Γλώσσας και των Μαθηματικών. Ανάλογη είναι η θέση μας στους διεθνείς πίνακες αξιολόγησης των επιδόσεων των μαθητών: είμαστε από τους τελευταίους στην κατανόηση κειμένων και στον λογικό συλλογισμό.
Παράλληλα, η κατάρτιση του εκπαιδευτικού προσωπικού και τα υλικοτεχνικά μέσα που έχει στη διάθεσή του δεν επαρκούν για να ανταποκριθεί στον ρόλο του. Οι διαβεβαιώσεις των αρμοδίων για το αντίθετο συνιστούν προσβολή και αποτελούν μέρος του προβλήματος: όσο μας διαβεβαιώνουν πως είμαστε καλοί δάσκαλοι, πως οι κενές περιεχομένου και νοήματος επιμορφώσεις μάς κάνουν καλύτερους, πως οι παρουσία διαδραστικών πινάκων θα μας καταστήσουν Φιλανδούς, τόσο θα ατενίζουμε την αθλιότητα των σχολείων με επικίνδυνα εξιδανικευτική διάθεση.
Η κοινωνία αλλάζει ραγδαία και το σχολείο καλείται να προσαρμοστεί. Τα νέα κοινωνικά πρότυπα απομακρύνουν εδώ και δεκαετίες του ανθρώπους από εκείνο που παλιά ορίζαμε ως ευρύτερη παιδεία. Παράλληλα, η οικονομοκεντρική οργάνωση της κοινωνικής πραγματικότητας συνθλίβει την κοινωνική συνοχή και προάγει έναν ατομικισμό ολοένα και περισσότερο ιδιωτικό, παράγει υποκείμενα που μέσα από τη διαφημιζόμενη λατρεία της ιδιοτέλειας μετατρέπονται σε αντικείμενα της αγοράς. Θεσμοί αλληλεγγύης που πρόσφεραν ασφάλεια και εφόδια στα παιδιά, όπως η οικογένεια, υποφέρουν από το φάντασμα μιας προσωπικής αυτοολοκλήρωσης που δεν αφήνει χώρο σε άλλον. Έτσι, το σχολείο προσπαθεί αμήχανο να προσφέρει πρότυπα χωρίς να μπορεί να πείσει για τη χρησιμότητά τους.
Η Ευρώπη αλλάζει. Μια από τις σημαντικότερες αλλαγές, εκείνη που αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση για τα σχολεία της, είναι η δημογραφική. Από τη μας μαστίζει μια υπογεννητικότητα που συνάδει με τον εγωκεντρισμό μας, από την άλλη πρέπει να εντάξουμε τους απαραίτητους για την οικονομία μας αλλοδαπούς στον πληθυσμό της χώρας. Η συνύπαρξη των πολιτισμών μέσα στη τάξη, όμως, βιώνεται ως ενοχλητικό πρόβλημα, όχι ως η νέα μας πραγματικότητα. Έργο μας είναι να συμβάλλουμε στη σύνθεση αυτών των νέων δεδομένων.
Για να ανταποκριθεί η υποχρεωτική δημόσια εκπαίδευση σε αυτή την κατάσταση
χρειάζεται να αναβαθμιστεί. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπάρχουν:
-Καλή αναλογία παιδιών/δασκάλων.
-Καλά εκπαιδευμένοι δάσκαλοι.
-Συνεργασία με τους γονείς.
Η κρίση, όμως, δεν φαίνεται να καθιστά προς το παρόν εφικτές αυτές τις αλλαγές. Λόγος γίνεται για μια αναλογία 30 μαθητών προς έναν εκπαιδευτικό. Οι δάσκαλοι είναι κακά εκπαιδευμένοι, ενώ, σαν να μην έφτανε αυτό, θεωρούνται επίσης εμπόδιο στην πολιτική εξόδου από την οικονομική κρίση, όπως λέγεται πως ισχυρίστηκε ο απόγονος του δικτάτορα στρατηγού που επέβαλλε την υποχρεωτική εκπαίδευση στη χώρα. Και οι γονείς δεν εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τρέχουν να προλάβουν τα χρέη τους οι άνθρωποι.
Η κρίση μπορεί να είναι ευκαιρία ή δικαιολογία. Εκείνο που απαιτείται είναι να εκπληρώσει η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα το χρέος της απέναντι στους μαθητές και τις μαθήτριες: να τους δώσει τα εφόδια ώστε να γίνουν ενεργοί πολίτες της δημοκρατίας μας, μορφωμένοι και ευφάνταστοι, ευέλικτοι και δημιουργικοί, κριτικοί και παραγωγικοί.
Στην πορεία αυτή οι εχθροί δεν είναι οι εκπαιδευτικοί. Οι δάσκαλοι και οι δασκάλες καλούνται να συνοδεύσουν για ένα σημαντικό μέρος της ζωής τους τα παιδιά και να τα βοηθήσουν κατά τη διάρκεια της κρίσης για την οποία εκείνα ευθύνονται λιγότερα από όλους. Στερώντας από τους εκπαιδευτικούς την αξιοπρέπεια –τόσο ως προς τη δυνατότητά τους να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους, όσο και ως προς το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κληθούν να ανταποκριθούν στο έργο που τα αναθέτει το κράτος– προσφέρει κανείς κακές υπηρεσίες στην κοινωνία. Οι ταπεινωμένοι δάσκαλοι διαπλάθουν ταπεινωμένους πολίτες. Και οι πολίτες δίχως αξιοπρέπεια θα επαναλάβουν τα λάθη των αναξιοπρεπών προγόνων τους.
Ας κλείσουμε πάλι με τον άνθρωπο που επέβαλλε την υποχρεωτική εκπαίδευση στη χώρας μας.
Η εκτέλεση των καταδίκων με απαγχονισμό εισήχθη στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1925 με διάταγμα της κυβέρνησης Πάγκαλου. Σκοπός ήταν να παραδειγματιστούν οι καταχραστές δημοσίου χρήματος. Οι βαρβαρότητες αυτές ανήκουν στο παρελθόν. Σήμερα τιμωρούνται οι εκπαιδευτικοί για να μην τιμωρηθούν οι καταχραστές. Ωραίος πίνακας!
–
