Σύντομη ιστορική διαδρομή
Ο Εθνικός Κήπος – ο σημαντικότερος πνεύμονας πρασίνου της πρωτεύουσας – είναι στενά δεμένος με την ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους. Δεν είναι μόνο χώρος πρασίνου, είναι ταυτόχρονα και ένας πολιτιστικός τόπος.
Αφορμή για την κατασκευή του κήπου αποτέλεσε η μετακόμιση του βασιλικού ζεύγους – του Όθωνα και της Αμαλίας – στο νέο τους παλάτι (το κτίριο της σημερινής Βουλής των Ελλήνων). Ο κήπος άρχισε να διαμορφώνεται και να φυτεύεται το φθινόπωρο του 1839. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε ένα σχετικά μικρό κήπο, έκτασης 20 στρεμμάτων, ο οποίος θα ανήκε στο παλάτι, και ένα μεγαλύτερο, που θα αποτελούσε συνέχειά του και στον οποίο θα είχαν πρόσβαση οι πολίτες. Ωστόσο, το αρχικό αυτό σχέδιο γρήγορα εγκαταλείφτηκε και δημιουργήθηκε ένας μεγάλος κήπος, του οποίου η έκταση τελικά έφτασε τα 155 στρέμματα και ο οποίος ανήκε στο παλάτι.
Η βασίλισσα Αμαλία σε μια από τις επιστολές της προς τον πατέρα της – Μεγάλο Δούκα Παύλο Φρειδερίκο του Ολδενβούργου – αναφέρει: «Το σχέδιο του κήπου το παρήγγειλα στον αρχιτέκτονα Riedel, ο κηπουρός είναι Γάλλος (δηλαδή ο Bareaud) και ο δεύτερος κηπουρός Γερμανός (δηλαδή ο Schmidt). Τις διαφορές τους τις λύνω εγώ, πότε με συμβουλές και πότε με έντονες παρατηρήσεις, κι έτσι τα πράγματα πάνε καλά». 
Βασικό συνεργάτη της η Αμαλία είχε το Γάλλο γεωπόνο-κηποτέχνη Μπαρώ. Το 1840 παραλήφθηκαν από γαλλικό φυτώριο 15.000 φυτά. Το 1845 μεταφέρθηκαν και μεταφυτεύτηκαν φοίνικες από διάφορα σημεία της Ελλάδας. Την κοινή γνώμη απασχολούσε βέβαια και το θέμα των χρημάτων, τα οποία κατέβαλε το κράτος για τη μεταφορά και τη μεταφύτευση των φοινίκων. Φοίνικες αγοράστηκαν από τη Λιβύη και το Σουδάν. Φυτά, κυρίως δάφνες και αριές, μεταφέρθηκαν και από τα γύρω βουνά, καθώς και από άλλες περιοχές της Ελλάδας (όπως φτελιές από το Μεσολόγγι). 
Μεταφέρθηκαν φυτά και από άλλα μέρη του κόσμου, όπως φτέρες και ορχιδέες από τη Βραζιλία. Ας σημειωθεί ότι ως δημόσιος κήπος φυτεύτηκε, μετά το 1846, ο χώρος της πλατείας Συντάγματος. Σύμφωνα με μια μαρτυρία του 1851, επιτρεπόταν στο κοινό η είσοδος στον Εθνικό Κήπο μόνο τις ώρες κατά τις οποίες δεν βρισκόταν εκεί η βασίλισσα Αμαλία, αν και οι επισκέπτες είχαν επιπλέον να αντιμετωπίσουν την αυθαίρετη συμπεριφορά των φρουρών. Το 1852 ο κήπος αριθμούσε 500 διαφορετικά είδη φυτών. Ανάμεσά τους και πολλά εξαιρετικά σπάνια, όπως η πυρκούνια ή φυτολάκα (που δεν καίγεται το ξύλο της) και ο αείλανθος από την Ινδονησία (που στην τοπική γλώσσα σημαίνει δέντρο του ουρανού, γιατί ψηλώνει πολύ γρήγορα).
«Το 1923 χαρακτηρίστηκε κρατικός και δημόσιος κήπος και έκτοτε μένει ανοικτός από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου. Το 1926 μικρή λουρίδα θυσιάστηκε και πολλά δέντρα κόπηκαν, για να διαπλατυνθεί και να ευθυγραμμισθεί η λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας.
Αν την περίοδο 1839-1882 μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε σαν εποχή εγκαταστάσεως των βασικών φυτικών μορφών του και δημιουργίας του κηποτεχνικού σκελετού του, την περίοδο 1927-1940 θα πρέπει να τη χαρακτηρίσουμε σαν εποχή διασώσεως, σταθεροποιήσεως, βελτιώσεως, αλλά και βασικής αλλαγής της μορφής και λειτουργίας του: από μεγάλο ιδιωτικό κήπο σε δημόσιο πάρκο. Η περίοδος της Κατοχής είχε για τον Εθνικό Κήπο τις ίδιες καταστρεπτικές συνέπειες που είχε για όλη την Ελλάδα: καταστροφή μεγάλου αριθμού φυτών, εγκατάλειψη ανθέων-χλόης, τέλεια καταστροφή ζωοπτηνολογικής συλλογής, σοβαρές ζημιές στα διάφορα τεχνικά έργα, κ.λπ.»*.
Σήμερα υπάρχουν συνολικά 40.000 θάμνοι και περίπου 7.000 δέντρα, πολλά από τα οποία είναι αειθαλή.
Στον Εθνικό Κήπο λειτουργεί Βοτανικό Μουσείο, ωστόσο ολόκληρος ο Κήπος είναι ένα ολοζώντανο μουσείο. Το 1852 ανακαλύφθηκε μωσαϊκό ψηφιδωτό δάπεδο μιας ρωμαϊκής βίλας. Μόνιμοι θαμώνες του Κήπου ο Καποδίστριας, ο Σολωμός, ο Βαλαωρίτης, και πολλοί άλλοι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου μας.
Η Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου
Λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξη βιβλιοθήκης στον Εθνικό Κήπο. Η Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου της Αθήνας μοιάζει βγαλμένη από τα παραμύθια. Το παλιό αυτό μικρό οίκημα που τη στεγάζει χτίστηκε γύρω στα 1840, όχι βέβαια για βιβλιοθήκη, αλλά για κυνηγετικό περίπτερο του τότε βασιλιά Όθωνα.
Η Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου ιδρύθηκε το Μάρτη του 1984 από το Υπουργείο Γεωργίας, ενώ σήμερα ανήκει στο Δήμο Αθηναίων. Διαθέτει 6.000 βιβλία, μερικά από τα οποία μπορούν να διαβαστούν με το σύστημα Braille (δηλαδή το σύστημα γραφής και ανάγνωσης για τους τυφλούς αναγνώστες). Διαθέτει επίσης cds και ταινίες. Στην Παιδική Βιβλιοθήκη τα παιδιά έχουν πολλές επιλογές.
Μπορούν να:
- Διαβάσουν λογοτεχνικά βιβλία
- Ακούσουν μουσική και παραμύθια
- Παίξουν σκάκι
- Συναρμολογήσουν παζλ
- Ζωγραφίσουν
- Βρουν πληροφορίες και ιδέες για τις εργασίες τους
- Πάρουν μέρος στις δραστηριότητες και στα προγράμματα της Βιβλιοθήκης
Επίσης η Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου υποδέχεται και οργανώνει:
- Επισκέψεις σχολείων
- Αυθόρμητες συναντήσεις με τους μικρούς περιηγητές του κήπου
- Προγράμματα για την καλλιέργεια της αγάπης σε σχέση με το βιβλίο, την τέχνη και τη φύση
- Περιβαλλοντικές έρευνες, ενημερώσεις και εξερευνήσεις
Οι ώρες λειτουργίας είναι 9 π.μ. – 3 μ.μ., καθημερινά, εκτός Κυριακής, Δευτέρας και αργιών. Τηλέφωνο: 210.32.36.503
Βιλιογραφία:
*«Ο Κήπος της Αμαλίας» του Αλ. Παπαγεωργίου-Βενετά, εκδόσεις «Ικαρος».
«Κατάλογος Καλλωπιστικών Φυτών Εθνικού Κήπου» Ν.Χ. Ταμβάκη
–
