της Δήμητρας Κογκίδου
H Κούκουα είναι ένα κοριτσάκι που γεννήθηκε στην Καισαριανή πριν από 2 χρόνια. Οι γονείς της είναι από τη Γκάνα. H Κούκουα είναι το πρώτο παιδί μεταναστών που παύει να είναι ανύπαρκτο, αφού τουλάχιστον σε συμβολικό επίπεδο, καταγράφηκε επίσημα στο δημοτολόγιο του Δήμου Καισαριανής στις 23 Μαϊου του 2009. Η παραδειγματική τελετή εγγραφής στη κεντρική πλατεία ήταν πραγματικά μοναδική, συγκινητική και μαχητική, πλην όμως συμβολική γιατί η ελληνική πολιτεία απαγορεύει την εγγραφή των παιδιών μεταναστών που γεννήθηκαν ή/και μεγαλώνουν εδώ σε ελληνικά δημοτολόγια με συνέπεια όταν ενηλικιώνονται να μετατρέπονται αυτόματα σε μετανάστες και μετανάστριες.
Η πρωτοβουλία του Δήμου Καισαριανής στο πλαίσιο της καμπάνιας «Όχι στο ρατσισμό από την Κούνια» έκανε ένα ακόμα βήμα για να αναδείξει το αδιέξοδο της πολιτικής μας για τα παιδιά της δεύτερης γενιάς μεταναστών/τριών. Η τελετή που πολλοί φίλοι και φίλες την αποκάλεσαν «κάτι σαν πολιτική βάφτιση» καθώς αναγνωρίσθηκε συμβολικά το δικαίωμα στη Κούκουα να μην είναι ένα από τα χιλιάδες παιδιά χωρίς ταυτότητα ή τα «φαντάσματα» του ελληνικού κράτους, αλλά να υπάρχει και να είναι μέλος της κοινωνίας και της πόλης, τελείωσε και τα τηλεοπτικά συνεργεία έφυγαν.
Ποιο είναι το μέλλον της μικρής Κούκουα;
Όταν ένα παιδί γεννιέται στην Ελλάδα από γονείς μετανάστες, δεν έχει δικαίωμα να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια, ακόμα και αν οι γονείς του βρίσκονται νόμιμα στην Ελλάδα. Έτσι η Κούκουα, παρόλο που γεννήθηκε στην Καισαριανή, δεν μπορεί να γραφτεί στο δημοτολόγιο με συνέπεια να μην έχει νομιμοποιητικά έγγραφα στην Ελλάδα, αλλά ούτε και στη Γκάνα, δηλαδή να μην υπάρχει τυπικά και να στερείται τα στοιχειώδη δικαιώματα του πολίτη που απορρέουν από αυτή την εγγραφή στη χώρα που γεννήθηκε και ζει. Όπως και άλλα παιδιά μεταναστών έχει μόνο ληξιαρχική πράξη γέννησης –χρήσιμο έγγραφο κυρίως για τη Στατιστική Υπηρεσία. Είναι μια μικρή αόρατη Ελληνίδα που εντάσσεται σε μια γκρίζα και αδιευκρίνιστη ζώνη νομιμότητας. Η Κούκουα θα μεγαλώσει, θα φοιτήσει μαζί με τα παιδιά των γηγενών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αλλά με την ενηλικίωσή της – σύμφωνα με το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο –θα μετατραπεί σε μετανάστρια και ας μην έχει ζήσει σε άλλη χώρα εκτός από την Ελλάδα και ας μην έχει επισκεφθεί πιθανόν ούτε μια φορά στη χώρα των γονιών της και ας μη γνωρίζει καλά ή/και καθόλου τη γλώσσα τους. Άς ελπίσουμε ότι μέχρι να μεγαλώσει η Κούκουα θα υπάρξει η πολιτική βούληση για οριστικές λύσεις. Στο μεταξύ όμως ζουν μαζί μας, μεγαλώνουν στις γειτονιές μας, σπουδάζουν μαζί με τα παιδιά μας και ενηλικιώνονται όλο και περισσότερα παιδιά μεταναστών /τριών από τότε που ξεκίνησε το μεγάλο κύμα μετανάστευσης προς την Ελλάδα. Είναι παιδιά χωρίς τα βασικά στοιχειώδη δικαιώματα και καταδικασμένα να ζήσουν σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού, γιατί ο ρατσισμός, θεσμοθετημένος στη συγκεκριμένη περίπτωση, τους αγγίζει από την κούνια.
Η Πολιτεία με την τελευταία ρύθμιση του Υπουργείου Εσωτερικών (Παρ. 7, Αρθ. 40 του Ν. 3731/ 2008) δίνει δικαίωμα στα παιδιά που γεννήθηκαν στην Ελλάδα να πάρουν την πενταετή άδεια του επί μακρόν διαμένοντος με πολλούς περιοριστικούς όρους όταν ενηλικιωθούν -και όχι την ιθαγένεια. Αναφέρεται σε έναν περιορισμένο αριθμό παιδιών και δεν λύνει το πρόβλημα, ούτε δείχνει ότι κατανοεί το μεγάλο κοινωνικό θέμα που έχει δημιουργηθεί. Έτσι, ενώ δίνει τη δυνατότητα σε παιδιά μεταναστών να υπαχθούν στο καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος στα 18 τους, στη πράξη αυτό συναντά τεράστιες δυσκολίες για να εφαρμοσθεί –το αποδεικνύουν εξάλλου οι ελάχιστες αιτήσεις που υποβλήθηκαν- λόγω των αυστηρών προϋποθέσεων που θέτει: να είναι νόμιμοι και οι δύο γονείς την περίοδο που
υποβάλλεται η αίτηση (όταν το παιδί κλείνει τα 18 του χρόνια), να έχει ολοκληρώσει την 9ετή υποχρεωτική εκπαίδευση αλλά και να καταβάλλει το παράβολο των 900 Ευρώ. Από τη ρύθμιση εξαιρούνται όσα παιδιά έχουν ήδη ενηλικιωθεί αλλά και τα παιδιά που δεν γεννήθηκαν εδώ αλλά ήρθαν σε μικρή ηλικία. Όπως ανέφερα και παραπάνω, αγνοεί το αίτημα για τη χορήγηση της ελληνικής ιθαγένειας στα παιδιά που γεννιούνται και μεγαλώνουν στη χώρα μας, παρά τις εμπεριστατωμένες θέσεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά και τις οποίες διατυπώνουν τα ίδια τα γνωμοδοτικά του όργανα αλλά και Θεσμικοί φορείς όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, αντιρατσιστικές, μεταναστευτικές και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Για να κατανοήσουμε καλλίτερα τις διαστάσεις του κοινωνικού αυτού προβλήματος αρκεί να αναλογιστούμε ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στη χώρα μας ζουν 86.528 παιδιά νόμιμων μεταναστών (από 0-18 ετών). Όπως αναφέρει η δημοσιογράφος Μαρία Δεληθαναση ( Καθημερινή, 17/09/09) « αν συνυπολογίσουμε και τα παιδιά μη νόμιμων μεταναστών, εκείνα που ήρθαν στην Ελλάδα μικρά ή αυτά που έχουν ενηλικιωθεί, τότε το πρόβλημα της «δεύτερης γενιάς» αφορά πάνω από 250.000 άτομα». Είναι παιδιά που έζησαν εδώ όλη τη ζωή τους, που σπούδασαν στη χώρα μας και ξαφνικά στην ενηλικίωσή τους, σε ένα κρίσιμο χρονικό σημείο για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους, μεταβάλλονται σε «ξένους», σε οικονομικούς μετανάστες/τριες,.
Γενικά τα παιδιά των αλλοδαπών που γεννιούνται στην Ελλάδα δυστυχώς δεν έχουν περισσότερα δικαιώματα από όσα έχουν οι γονείς τους. Αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν περισσότερα προβλήματα από τους γονείς τους αν μετά τα 18 δεν βρουν άμεσα εργασία και δεν παρουσιάσουν ένσημα από εργοδότη για να αποκτήσουν άδεια παραμονής έτσι ώστε να μην θεωρηθούν παράνομα και ενεργοποιηθούν άλλες διαδικασίες ή αν δεν σπουδάσουν άμεσα σε ελληνικό ΑΕΙ ή ΤΕΙ. Διαφορετικά ανοίγει ο δρόμος σε συλλήψεις και αποφάσεις απέλασης προς τη χώρα καταγωγής των γονιών, σε μια «πατρίδα» που δεν γνώρισαν ποτέ και τη γλώσσα της οποίας ίσως να μη μιλούν. Αλλά και αν σπουδάσουν, αυτό δεν σημαίνει ότι στη συνέχεια επιτρέπεται να ασκήσουν ορισμένα επαγγέλματα στην Ελλάδα.
Μπορούν όλα τα παιδιά να κάνουν όνειρα και σχέδια για το μέλλον τους;
Την ώρα που αρχίζει μια νέα σχολική χρονιά και πολλά παιδιά κάνουν όνειρα και σχέδια για το μέλλον τους, υπάρχουν πολλά παιδιά μεταναστών/τριών που γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν στην Ελλάδα, πήγαν σχολείο εδώ, έκαναν φίλους εδώ και βιώνουν έντονη ανασφάλεια στη καθημερινή τους ζωή γιατί είναι «υπό προθεσμία» και με την ενηλικίωσή πρέπει να παλέψουν ….. για μία άδεια παραμονής καθώς υποχρεώνονται να μπουν στην ίδια διαδικασία νομιμοποίησης με τους υπόλοιπους μετανάστες. Δηλ. να ζούν σε συνεχές άγχος για ένσημα, έγκαιρη ανανέωση της άδειας, το ενδεχόμενο να ξαναλλάξει ο νόμος. Να ζουν υπό τη δαμόκλεια σπάθη της παρανομίας ή της απέλασης σε ένα κράτος που μπορεί να είναι χώρα των γονιών τους, αλλά όχι δική τους. Ακόμα και αν τα καταφέρουν στα 18 να ανταποκριθούν στις αυστηρές προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος και γίνουν «επί μακρόν διαμένοντες», δεν θα είναι ούτε πολίτες ούτε μετανάστες καθώς δεν έχουν δικαιώματα πολίτη αλλά ούτε ακριβώς μετανάστη. Θα ανήκουν σε μια νέα κατηγορία.
Ας κάνουμε κάτι για την απαράδεκτη και τραγική αυτή κατάσταση. Η απροθυμία του ελληνικού κράτους να παραχωρήσει τα δικαιώματα που έχουν οι δημότες των πόλεών μας όχι μόνον δεν βοηθάει στην ειρηνική συμβίωση όλων μας, αλλά έχει και άλλες σοβαρές συνέπειες καθώς οδηγεί σε μίσος και πιθανόν σε κοινωνική έκρηξη. Ποιους λόγους και ποια λογική εξυπηρετεί αυτός ο αποκλεισμός των νέων; Γιατί η Ελλάδα –σε αντίθεση με άλλες χώρες στην Ε.Ε. – στερεί τα δικαιώματα του πολίτη σε αυτούς τους νέους ανθρώπους; Γιατί δεν πολιτογραφούνται Ελληνες, δεν έχουν δικαίωμα υπηκοότητας, όπως θα είχαν αν είχαν γεννηθεί κι είχαν μεγαλώσει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες; Πολλά νέα παιδιά είναι χωρίς καμία ιθαγένεια και χωρίς περιθώρια επιλογών για τη ζωή τους. Χρειάζεται να υπάρξει νέος Δεκέμβρης των νέων για να κινητοποιηθούμε και να ανέβει το θέμα στην κορυφή της ατζέντας των προτάσεων για τη μεταναστευτική πολιτική;
Το μεγαλύτερο στοίχημα μιας κοινωνίας είναι πάντα η νέα γενιά. Το μέλλον της μικρής Κούκουα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας, είναι το μέλλον όλων μας. Όλες οι δυνάμεις που θέλουμε μία κοινωνία ανθρώπινη πρέπει να συμμαχήσουμε. Η κοινωνία συνύπαρξης και συνεργασίας, ανάπτυξης και διαλόγου είναι το μέλλον μας και αυτή η κοινωνία είναι ώριμη να δεχθεί μια μεταρρύθμιση του δικαίου ιθαγένειας και την ισότιμη συμμετοχή όσων γεννήθηκαν ή μετανάστευσαν ανήλικοι στη χώρα μας.
- Η Δήμητρα Κογκίδου είναι καθηγήτρια και κοσμητόρισσα της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ
–
