Γράφει ο Γιώργος Μαυρογιώργος
Αγαπημένε μας δάσκαλε…
Διάλεξες κι εσύ μέρα! Τη μέρα που το Πανεπιστήμιο στα Γιάννενα, γιόρταζε τα πενήντα χρόνια από την ίδρυσή του, εσύ έφυγες!
Ήταν το 1966, όταν ήρθες στο Πανεπιστήμιο, στα Γιάννενα, και τα βρήκες όλα ανοιχτά και σε κατάσταση επείγουσας συγκρότησης. Δεν πρόλαβες, ωστόσο, να έρθεις και να η δικτατορία. Επέλεξες να πολιτευτείς με την πλευρά της αντίστασης, στο πανεπιστήμιο και στην πόλη, τα μαύρα εκείνα χρόνια αλλά και μετά τη μεταπολίτευση, στις έντονες και μαζικές κινητοποιήσεις του πανεπιστημιακού κινήματος για εκδημοκρατισμό.
Έχουμε στα μάτια μας τις εικόνες σου με τους μώλωπες και τα αίματα από τα γκλοπς της αστυνομίας, σε δίκη φοιτητών στο Εφετείο. Η έρευνα που έκανες για την επίδραση της γλωσσικής μορφής -καθαρεύουσας και δημοτικής- στην κατανόηση του κειμένου, στο Ψυχολογικό και Παιδαγωγικό Εργαστήριο, που είχες στήσει, στα 1972, αποτελεί μια σαφή πολιτικοιδεολογική αιχμή, ενάντια στην εκπαιδευτική πολιτική της δικτατορίας. Η έρευνα για τη «μαιευτική του Σωκράτη», στα 1973, και η μελέτη για τη «συμβολή του Ψαλίδα στη δημιουργία επαναστατικού πνεύματος στην Ήπειρο», στα 1972, είναι οι ελάχιστες αναφορές που μπορεί κανείς να κάνει.
Τόσο στη διάρκεια της δικτατορίας όσο και μετά από αυτή, εργάστηκες με αυταπάρνηση για το στήσιμο του γνωστού στο πανελλήνιο, τότε, Παιδαγωγικού Εργαστηρίου. Δίπλα στο Ψυχολογικό Εργαστήριο, με το συνάδελφό σου, τότε, το Γιάννη Παρασκευόπουλο. Διαφορετικές απόψεις είχατε. Αυτό δε σας εμπόδισε να συνεργάζεστε με «ανοικτές πόρτες». Ήταν, τότε, στο Εργαστήριο, που έκανες και τις πρώτες επιλογές των συνεργατών σου, του Λεωνίδα. Αθανασίου, της Μαίρης Τζουριάδου, της Φωτεινής Γεωργιάδου, τη δική μου, του Μπάμπη Νούτσου (τον είχες ξεχωρίσει από το πρώτο έτος, όταν ήταν φοιτητής το 1966), κι αργότερα της Άννας Φραγκουδάκη, της Καλλιόπης Ψαλίδα, της Μαρίας Ηλιού, της Θεοπούλας Ανθογαλίδου, της Μαίρης Αποστόλου, του Παύλου Πανταζή, της Ελένης Μαραγκουδάκη, του Ντίνου Σιάκαρη και αργότερα του Θανάση Γκότοβου και Παν Παπακωνσταντίνου. Όλοι αυτοί υπήρξαμε συνάδελφοι και συνεργάτες.
Υπέρμαχος της αυτοδιαχείρισης της σίτισης των φοιτητών και του Σπουδαστηρίου στο Πανεπιστήμιο. Θυμόμαστε πως ήθελες το Σπουδαστήριο ανοικτό, χωρίς επιμελητές λειτουργίας. Έλεγες εκείνο το παροιμιώδες: «Και να κλέψει κάποιος και κανένα βιβλίο, το κάνει από ανάγκη. Χαλάλι! Κερδίζουμε αναγνώστες. Σιγά-σιγά θα μάθουμε να λειτουργούμε δίχως φύλακες…» Πριν ψηφιστεί η σχετική ρύθμιση το 1982, είχες καταργήσει την καθηγητική έδρα. Είχες εμπνευστεί και είχες στήσει έναν άτυπο Τομέα Παιδαγωγικής όπου είχαμε την ευκαιρία μαθητείας στην έρευνα, στη συνεργασία, στη συγγραφή και στη σύνθεση. Ορισμένοι συνάδελφοί σου, πανεπιστημιακοί, μετά την κατάργηση της έδρας, to 1982, αξιοποίησαν την εθελουσία έξοδο και το bonus των πλασματικών χρόνων και αποχώρησαν από το Πανεπιστήμιο. Εσύ εκεί! Απλώς, μετακινήθηκες, μετά από είκοσι περίπου χρόνια στα Γιάννενα, στο Πανεπιστήμιο όπου σπούδασες, για να αναλάβεις ένα άλλο νέο Παιδαγωγικό Τμήμα. Όταν μετακινήθηκες σ αυτό, αυτή την εμπειρία σου από τα Γιάννενα τη μπόλιασες κι εκεί. Στον Πύργο, στο Κέντρο του Παιδιού, στο Παιδαγωγικό Κέντρο Έρευνας και Επιμόρφωσης, το γνωστό EDURIT, στην Κρυοπηγή Χαλκιδικής. Κι εδώ ανέδειξες μια άλλη μεγάλη σειρά πανεπιστημιακών δασκάλων.
Πάντα φρόντιζες να έχουμε φιλοξενούμενους προσκεκλημένους και συνεργάτες με ιδιαίτερη σημαντική συμβολή στην επιστήμη και τον πολιτισμό. Να αναφέρω τον αγαπημένο σου Δημήτρη Χατζή;
Είχες ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους άγνωστους στη Δύση παιδαγωγούς και ψυχολόγους από τις λεγόμενες ανατολικές χώρες. Κατείχες και την τιμητική θέση του προέδρου του Οργανισμού Παιδαγωγών Δυτικών και Αναλυτικών Χωρών “V. Suchomlinski”. Στο βιβλίο σου «Σύγχρονη Διδασκαλία» γράφεις: «σε αυτό το βιβλίο δεν επιδιώκεται να δοθούν σε ολοκληρωμένη μορφή οι τάσεις της σύγχρονης διδακτικής σε Ανατολή και Δύση… Αργότερα, ελπίζω να δώσω, όσο ζω και άλλες…» Στο ίδιο βιβλίο ξεκαθαρίζεις πως επιδιώκεις ώστε να ξεπεραστεί στον τόπο μας η «συνταγολογία, η πρακτικολογία, ο παιδαγωγικός φιλολογισμός που τον καλλιεργούν οι παιδαγωγούντες και συχνά μωρολογούντες φιλόλογοι… μέσα από τις εξαρτήσεις από την κυριαρχούσα στη Δύση Ηγετική Δύναμη». Για τα ρώσικα είχες την εξαιρετική συμβολή της Μιροσλάβα Δημητρίου, που δε ξεχνούσες ποτέ να τη μνημονεύεις για τη μεσολάβησή της και τη μετάφραση των κειένων των Σατάλοβ, Σουχομλίνσκι, Σκάτκιν, Κραγιέβσκι, Μπαμπάνσκι , κ. α.
Με ιδιαίτερη επιμέλεια προσπάθησες να καθιερώσεις ως ιδιαίτερο επιστημονικό κλάδο την «Ψυχοπαιδαγωγική». Πολλές οι έρευνες και οι μελέτες. Πολλά τα βιβλία. Τα συνέδρια. Τα σεμινάρια. Αναρίθμητοι οι διδάκτορες που επόπτευσες. Μέλος αναρίθμητων ομάδων εργασίας. Πρωτεργάτης στην υπόθεση ίδρυσης των Πανεπιστημιακών Παιδαγωγικών Τμημάτων. Ήσουν πάντα παρών στις προσκλήσεις και στους αγώνες της ΔΟΕ και της ΟΛΜΕ
Η ανακοίνωση του Τομέα Παιδαγωγικής σε αναφέρει ως τον πρώτο Καθηγητή της Παιδαγωγικής. Κι αυτό, ίσως, έχει τη σημασία του, καθώς είσαι αυτός που άνοιξες το δρόμο για την «επιστημονική διερεύνηση των πραγμάτων», γιατί, όπως γράφεις, «στην επιστήμη της χώρας μας επικρατούσε περισσότερο η γνωμολογία και η φιλολογία παρά η συστηματική έρευνα».
Στο βιβλίο σου «Παιδαγωγικές έρευνες και εφαρμογές» γράφεις: «Κάθε μια από τις έρευνες που δημοσιεύονται σ αυτό τον τόμο έχει τη δική της ιστορία, γιατί οι περισσότερες έγιναν με κέντρο το Παιδαγωγικό Εργαστήριο Ιωαννίνων, από το 1966, κάτω από αντίξοες συνθήκες, χωρίς καμιά σχεδόν οικονομική ενίσχυση. Πρέπει να πω όμως ότι το δέχονταν με μεγάλη ικανοποίηση οι τεταρτοετείς φοιτητές μου και οι συνεργάτες μου και έτσι δημιουργήθηκε μέσα στο Παιδαγωγικό Εργαστήριο ευνοϊκή ατμόσφαιρα για συζητήσεις, αναζητήσεις και διερευνήσεις. Χωρίς τις συζητήσεις τους, τον ενθουσιασμό τους, τις αντιρρήσεις τους, την «ιερή» τους πίστη ότι κάτι καινούργιο θα βγει, ίσως οι έρευνες δε θα είχαν ολοκληρωθεί, καθώς γίνονταν κάτω από αντίξοες συνθήκες και με διαρκή εμπόδια από διοικητικούς και άλλους παράγοντες της εκπαιδευτικής και πανεπιστημιακής ζωής του τόπου μας… Μου ήταν ξεκάθαρο» γράφεις, « πως η προώθηση της εκπαίδευσης του λαού μας δεν είναι υπόθεση ενός ή μερικών μόνο ατόμων αλλά η συμμετοχική ευθύνη πολλών…». Έτσι, κάπως έφτιαξες και έκτισες σιγά-σιγά την ιδιαίτερη εκείνη φωνή και την παρέμβαση του Τομέα και του Εργαστηρίου Παιδαγωγικής, στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας. Οι ερευνητές, οι ομότεχνοί σου και οι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας το αναγνωρίζουν. Ακόμα και σήμερα, μιλούν για τον Τομέα Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έχεις ακούσει για τα «παιδιά του Φράγκου» ή για την «ομάδα Φράγκου», με την ιδιαίτερη συμβολή και την αντίπαλη ή εναλλακτική προσέγγιση στη διερεύνηση και ανάλυση της ελληνικής εκπαίδευσης Όχι, πώς όλα αυτά ήσαν εφικτά χωρίς αντιθέσεις, συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις. Πάντως, σε όλα αυτά δε δανείστηκες δύναμη από τη θέση του καθηγητή ούτε στηρίχτηκες σε κοινωνικές ασπιρίνες και επιδέσμους. Είχες έντονη τη συναίσθηση της κοινωνικής αποστολής που σε ενέπνεε.
Θα σου μιλήσω, τώρα, και με λίγα συγκεκριμένα επίθετα. Ξέρεις αυτά που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να αποδώσουμε ιδιότητες ή ποιότητες σε έναν άνθρωπο που έχει κάνει ένα ταξίδι ζωής γεμάτη ενεργό δράση.
Ήσουν αγαπητός, αγωνιστής, αξιοπρεπής, ανατρεπτικός, ανεκτικός, ανοιχτόκαρδος, διαθέσιμος, διακριτικός, διαλλακτικός, διορατικός, εμψυχωτικός, δημιουργικός και δημοκρατικός, εγκάρδιος, ενθουσιώδης, ομαδικός, κομψός, ομορφάνθρωπος, γαλαντόμος. Ήσουν Ερευνητής, Δάσκαλος και Παιδαγωγός, δημοφιλής στους φοιτητές και στους έλληνες δασκάλους και δασκάλες.
Όλα αυτά τα χρόνια, πολύ συχνά επικοινωνούσες μαζί μας, έστω και τηλεφωνικά. Κι οι συζητήσεις ατέλειωτες. Ακούραστος μέχρι την τελευταία στιγμή. Το δικό μου συναίσθημα κάθε φορά που κλείναμε το τηλέφωνο μου έλεγε πως είχες και μια άλλη τέχνη: την τέχνη να γερνάς με αξιοπρέπεια, μπροστά στις «έσχατες έγνοιες» που είναι, για πολλούς, το νόημα, η ελευθερία, η μοναξιά και η προετοιμασία των αποσκευών για το μεγάλο ταξίδι. Κι αυτό, λένε, συμβαίνει με όσους έχουν εκπληρώσει τις δυνατότητες αυτοπραγμάτωσης που είχαν…
Καλό ταξίδι, αγαπημένε μας δάσκαλε
(5 Ιουνίου 2014)
(πηγή: alfavita.gr)
