Σε προτεραιότητα θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το θέμα του γραμματισμού στις χώρες-μέλη της και της ανόδου του μορφωτικού επιπέδου των πολιτών της, καθώς σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και γενικευμένης ανασφάλειας, ανακαλύπτει εκ νέου τη σπουδαιότητα ενός καλού εκπαιδευτικού συστήματος για τη δημιουργία συνθηκών οικονομικής ευημερίας και κοινωνικής συνοχής.
Και φυσικά, καλό εκπαιδευτικό σύστημα δεν νοείται πλέον αυτό που αρκείται απλά στην ανάγνωση, τη γραφή και την αρίθμηση, αλλά στον πολυγραμματισμό.
Η 11μελής ανεξάρτητη «Επιτροπή Ανωτάτου Επιπέδου για τον Γραμματισμό», που συστάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις αρχές του έτους, με στόχο να αντιμετωπίσει τα βαθύτερα αίτια των χαμηλών επιπέδων αλφαβητισμού και γραμματισμού των πολιτών της ΕΕ, αλλά και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, επισπεύδει τις εργασίες της προκειμένου να παρουσιάσει τον Οκτώβριο του 2012 τις προτάσεις της στους υπουργούς Παιδείας για τα εκπαιδευτικά συστήματα, που θα χαρακτηρίζονται από υψηλή ποιότητα, αποτελεσματικότητα και ταυτόχρονα θα είναι κοινωνικά δίκαια.
Τα χαμηλά ποσοστά αλφαβητισμού στους νέους της Ευρώπης- το 20% σε 15χρονους μαθητές έχει χαμηλή ικανότητα στην ανάγνωση, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες, σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα του προγράμματος διεθνούς αξιολόγησης μαθητών (PISA)- αλλά και στους ενήλικες, κατηγορία στην οποία το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού διαθέτει χαμηλές ή βασικές ικανότητες, ανησύχησαν την ΕΕ, η οποία έθεσε ως στόχο τη μείωση κάτω του 15% του ποσοστού μαθητών με δυσκολίες στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες έως το 2020. Ένας ακόμη στόχος μέχρι το 2020 είναι η μείωση του μέσου όρου των νέων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, σε ποσοστό χαμηλότερο του 10% από το σημερινό 14,4%.
Αναφερόμενος στα υψηλά ποσοστά μαθητών της Ευρώπης, με απογοητευτικά χαμηλή ικανότητα ανάγνωσης, ο καθηγητής Παιδαγωγικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλος της 11μελούς «Επιτροπής Ανωτάτου Επιπέδου για τον Γραμματισμό» της ΕΕ, Γιώργος Τσιάκαλος, εξήγησε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται στο γεγονός ότι «σε πολλές χώρες δεν έγιναν έγκαιρα οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις ή οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν δεν στηρίχθηκαν στην επιστημονική γνώση, αλλά, αντίθετα, ακολούθησαν παρωχημένες αντιλήψεις».
Η ανύψωση της εκπαίδευσης «ανεβάζει» το ΑΕΠ
Σύμφωνα με τον ίδιο, παρόμοιο εγχείρημα με αυτό της ΕΕ βρίσκεται σε εξέλιξη στις ΗΠΑ, όπου επιτροπές εμπειρογνωμόνων έχουν ήδη υπολογίσει το κοινωνικό και οικονομικό κόστος ενός παρωχημένου εκπαιδευτικού συστήματος. Βάσει του υπολογισμού, εάν οι προηγούμενοι πρόεδροι Ρήγκαν και Μπους επέλεγαν εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις διαφορετικού περιεχομένου από αυτές που εφάρμοσαν- π.χ. στα πρότυπα της Φινλανδίας και της Κορέας – οι ΗΠΑ θα είχαν το 2008 υψηλότερο ακαθάριστο εθνικό προϊόν κατά 9-16%. Εάν, δε, απλώς είχαν φροντίσει να ανυψώσουν το επίπεδο του γενικού μέσου όρου εκπαίδευσης των παιδιών μεταναστών και φτωχότερων οικογενειών, το ΑΕΠ της χώρας θα ήταν έως 9% υψηλότερο.
«Είμαστε σε θέση, ως κοινωνία και ως εκπαιδευτική κοινότητα, να φέρουμε γρήγορα εντυπωσιακά αποτελέσματα, εάν οι ιθύνοντες της Παιδείας αποφασίσουν ειλικρινά να υιοθετήσουν και να υπηρετήσουν αυτόν το στόχο», είπε ο κ. Τσιάκαλος, ενώ σχετικά με τις συνθήκες δημοσιονομικών δυσχερειών σχολίασε ότι «είναι η ίδια η οικονομική κρίση που ανέδειξε την πρωταρχική σημασία της εκπαίδευσης για την ευημερία των λαών» και χαρακτήρισε ως καταστροφική ακόμη και τη σκέψη για περικοπές στην Παιδεία, ιδιαίτερα στις χώρες που δοκιμάζονται περισσότερο από την κρίση.
Η Επιτροπή Ανώτατου Επιπέδου για τον Γραμματισμό αξιοποιεί μελέτες που εκπονήθηκαν από εκατοντάδες ευρωπαίους επιστήμονες και συστρατεύει όλο και περισσότερους θεσμούς και ιδρύματα για την επίτευξη του στόχου της. Τα 11 μέλη της είναι εμπειρογνώμονες σε θέματα αλφαβητισμού από πανεπιστημιακό, πολιτικό και επιχειρηματικό κόσμο.
Ο γραμματισμός έχει ξεπεράσει τον αλφαβητισμό
Η εκπαίδευση ενέχει πλέον και μια κοινωνική διάσταση, που επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο της επικοινωνίας των ανθρώπων, από την τεχνολογία και τον κατακλυσμό της εικόνας. Έτσι, το παλιό κλασσικό μοντέλο εκμάθησης, που χρησιμοποιούσε εξ ολοκλήρου το ρηματικό λόγο (ανάγνωση, γραφή και αρίθμηση) καθίσταται πλέον ανεπαρκές να καλύψει την έννοια του «εγγράμματου» ανθρώπου, που είναι αυτός που μπορεί να «διαβάσει» πέρα από λέξεις και κείμενα, και να αντλεί πληροφορίες από εικόνες, διαγράμματα και άλλα οπτικοακουστικά ερεθίσματα ή μπορεί να χρησιμοποιεί και να αξιολογεί τα ψηφιακά μέσα.
Το αντικείμενο του γραμματισμού στην εκπαίδευση εξέτασαν δάσκαλοι και παιδαγωγοί, σε διημερίδα που διοργανώθηκε στην Παιδαγωγική Σχολή του ΑΠΘ από το πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης, με στόχο να αναδείξει τον διευρυμένο ρόλο του σχολείου στον γραμματισμό, αλλά και τις απαραίτητες διδακτικές πρακτικές.
«Ο γραμματισμός συνδέονταν παλιά με την εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης, δηλαδή μια τεχνική διαδικασία, που δεν είχε καμία κοινωνική προέκταση. Σήμερα, ο γραμματισμός είναι μια κοινωνικά πλαισιωμένη διαδικασία, που σχετίζεται με την ικανότητα κατανόησης και παραγωγής κειμένων, όχι μόνο γλωσσικών, αλλά και σημειολογικών, όπως π.χ. με την χρήση εικόνων και οπτικοακουστικών μηνυμάτων», αναφέρει η αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΠΤΔΕ του ΑΠΘ, Τριανταφυλλιά Κωστούλη.
Οι εκπαιδευτικοί παρατηρούν ότι η κλασσική έννοια του γραμματισμού εξακολουθεί να κυριαρχεί και σήμερα στο εκπαιδευτικό σύστημα και στις διδακτικές πρακτικές και επισημαίνουν την ανάγκη, οι μαθητές να μάθουν από την πρώτη σχολική ηλικία να αναπτύσσουν στρατηγικές για την ανάλυση γλωσσικών και άλλων πληροφοριών.
«Ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών της προσχολικής, αλλά και πρώτης σχολικής ηλικίας κατέχει γνώσεις και δεξιότητες γραμματισμού. Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι αλληλεπιδράσεις των παιδιών με εγγράμματους ενήλικες. Ωστόσο, η ασυνέχεια που διαπιστώθηκε ανάμεσα στην προσχολική και τη δημοτική εκπαίδευση, κάνει επιτακτική την ανάγκη σχεδιασμού ενός ενιαίου, αναλυτικού προγράμματος σπουδών, στο οποίο το νηπιαγωγείο και οι δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου θα συνδέονται» υπογράμμισε η εκπαιδευτικός και υποψήφια διδάκτορας του ΠΤΔΕ του ΑΠΘ, Χρύσα Δαλακλή.
Ο εκπαιδευτικός, σχολικός σύμβουλος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και υποψήφιος διδάκτορας ΤΕΠΑΕ του ΑΠΘ, Σταύρος Γρόσδος, υποστήριξε την ανάγκη «εκπαίδευσης» των μαθητών, από το δημοτικό ακόμη, στην κριτική ανάλυση και την παραγωγή οπτικών μηνυμάτων, καθώς σήμερα κατακλυζόμαστε καθημερινά από χιλιάδες εικόνες, που εμπεριέχουν μηνύματα.
«Η τριβή των μαθητών με ένα ευρύ φάσμα μέσων και πολιτισμικών πηγών τούς οπλίζει με την ικανότητα να κατανοούν τη δύναμη των κειμένων και των εικόνων, να επεξεργάζονται και να παράγουν τέτοιους τύπους και να διαμορφώνουν κριτική στάση απέναντί τους», τόνισε και εξήγησε πως η λέξη «κείμενο» διευρύνθηκε και περιλαμβάνει ζωγραφικούς πίνακες, αφίσες, διαφημίσεις, κινηματογραφικές ταινίες, αφού όλα συντελούν στην κατασκευή νοημάτων, που αλληλεπιδρούν με τον προφορικό και γραπτό λόγο.
«Όλα τα παραπάνω μπορούν να γίνουν διδακτικά εργαλεία για την επίτευξη των γλωσσικών στόχων στο σχολείο και να ενταχθούν σε όλες τις μορφές και στα στάδια διδασκαλίας», κατέληξε.
(Πηγή: ΑΠΕ- ΜΠΕ, Ε. Ρακιτζή)
–
