του Δημήτρη Σεφεριάδη, Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπευτή
Τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν να ακλουθούν κανόνες, να τηρούν όρια και να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους, ώστε να συμβιώνουν ικανοποιητικά με το περιβάλλον τους και να προστατεύουν τον εαυτό τους.
Πριν γίνει αναφορά σε συγκεκριμένους τρόπους οριοθέτησης, θα πρέπει να δούμε πως λειτουργεί η οικογένεια. Αν για παράδειγμα οι σχέσεις των γονιών μεταξύ τους είναι κακές, και εξίσου κακή είναι και η επικοινωνία με τα παιδιά και αν υπάρχει μεταξύ τους απόσταση στον τρόπο διαπαιδαγώγησης και συμβαίνουν συχνά συγκρούσεις, τότε είναι πιθανό να υπάρχουν και προβλήματα στην οριοθέτηση.
Ο καλύτερος τρόπος να εκφράσουν τα παιδιά την δυσαρέσκεια τους με τους μεγάλους είναι να προσπαθούν να παραβιάζουν συνεχώς τα όρια που τους τίθενται.
Ένα μεγάλο μέρος της οριοθέτησης αφορά την επιθετικότητα.
Επιθετικότητα ονομάζουμε την εσωτερική ανάγκη για προσφυγή στη σωματική δύναμη.
Η επιθετικότητα είναι μια έκφραση του θυμού για τη ματαίωση ή την αναβολή εκπλήρωσης μιας ανάγκης ή μιας επιθυμίας.
Στα παιδιά σχολικής ηλικίας, αφορά κυρίως τη σύγκρουση μεταξύ των ορμών και των ενστίκτων (όπως η πείνα, ο ύπνος, η ασφάλεια, η επιβεβαίωση, η άντληση ευχαρίστησης) από την μια μεριά, και τις κοινωνικές επιταγές από την άλλη.
Ανάλογα με την ηλικία βλέπουμε και διαφορετική έκφραση του θυμού.
Τα βρέφη όταν στερούνται κάτι ή βιώνουν κάτι δυσάρεστο, κλαίνε ή σπαράζουν.
Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά 2-3 χρονών συνήθως καταστρέφουν παιχνίδια ή χτυπιούνται κάτω. Λειτουργούν αυτοκαταστροφικά.
Αργότερα η επιθετικότητα στρέφεται στους άλλους.
Πως μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο παιδί.
Γίνεται με δύο τρόπους κυρίως:
- Ανατρέχοντας σε προσωπικές μας εμπειρίες ή βιώματα ή εμπειρίες άλλων.
- Προσπαθώντας να κατανοήσουμε το παιδί, μέσω των συναισθημάτων που νιώθουμε κατά τη διάρκεια της επιθετικής πράξης από το παιδί. Συνήθως, περίπου ότι νιώθουμε εμείς, νιώθει και το παιδί.(πχ αν μια πράξη του παιδιού μας δημιουργεί εκνευρισμό και αυτό επαναλαμβάνεται, το πιθανότερο είναι το παιδί να είναι θυμωμένο).
Προχωρώντας, προσπαθούμε να σκεφτούμε, πως θα θέλαμε να μας βοηθήσουν οι άλλοι, όταν εμείς νιώθουμε έτσι, και με αυτόν τον τρόπο χειριζόμαστε το παιδί.
Ο τρόπος που οι γονείς ορίζουν, διατυπώνουν και επικοινωνούν τα όρια, είναι πολύ σημαντικός.
Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τα εξής σημεία.
- Τα όρια δεν είναι τα ίδια για όλους, είναι διαφορετικά για κάθε παιδί και κάθε γονέα.
- Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με την εξέλιξη του παιδιού και να προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά της ηλικίας τους.
- Δώστε χρόνο στην οριοθέτηση, μην κάνετε και άλλα πράγματα μαζί.
- Τα παιδιά δέχονται τα όρια μόνο όταν είναι σαφή και κατανοητά.
- Κατά την οριοθέτηση είναι σημαντική η επαφή με το παιδί, χαμηλώστε ώστε να έρθετε στο ύψος του, κοιτάξτε το στα μάτια, αγγίξτε το ώστε να εισπράξει την σοβαρότητα όσων λέτε.
- Τα όρια είναι για να ξεπερνιούνται. Μεγαλώνω σημαίνει ξεπερνώ τα όρια μου και πάω για άλλα.
- Μια μόνιμα αρνητική συμπεριφορά του παιδιού είναι πιθανό να μας δείχνει ότι τα όρια που έχουμε βάλει είναι πολύ στενά και ασφυκτικά.
- Δεν είναι όλα τα θέματα το ίδιο σημαντικά. Ξεχωρίστε πια είναι προς διαπραγμάτευση και πια όχι.
- Μιλήστε για τον εαυτό σας, τις προσωπικές σας δυσκολίες και τα συναισθήματα. Βοηθά στο να θέσετε με ευκρίνεια τα δικά σας όρια και να αποφύγετε άγονες αντιπαραθέσεις με το παιδί.
- Προτιμούμε την επιβράβευση σε επιθυμητές συμπεριφορές αντί την τιμωρία σε μη επιθυμητές. Αν φτάσουμε στο σημείο να τιμωρήσουμε το παιδί σημαίνει ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε το παιχνίδι.
Αν, παρόλα αυτά, η τιμωρία είναι αδύνατο να αποφευχθεί τότε προτιμούμε να αποσύρουμε το παιδί από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, να το στείλουμε στο δωμάτιό του ή να του στερήσουμε μια βόλτα ή ένα καινούριο παιχνίδι που επιθυμεί.
Η τιμωρία θα πρέπει πάντα να συνοδεύεται και από την σαφή και με απλά κατανοητά λόγια, εξήγηση, για ποιο λόγο τιμωρήθηκε. - Η ταύτιση μετράει περισσότερο. Τα παιδιά κατανοούν πιο εύκολα το τι είμαστε και πως λειτουργούμε, παρά το τι λέμε. Χρειάζεται να έχουμε όρια και να έχουμε κοινωνικοποιηθεί σε ένα βαθμό και εμείς, ως γονείς ή ως εκπαιδευτικοί.
- Άμεση συνεργασία των γονιών με τον παιδαγωγό και τήρηση όσο το δυνατόν κοινής γραμμής.
- Όταν οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται σε αδιέξοδο, θα πρέπει να ζητούν τη γνώμη του ειδικού.
–
