Συντάκτης: Ευτυχία Κωνσταντινίδου
Ο εθισμός των παιδιών στην οθόνη είναι μια ιστορία παλιά, όσο και η ίδια η τηλεόραση. Όμως ακόμη και οι ειδικοί, που δεκαετίες τώρα χτυπούσαν καμπανάκι κινδύνου, δεν μπορούσαν να φανταστούν πως το «κόλλημα» θα εξελισσόταν σε κανονικό, παθολογικό εθισμό, που απαιτεί ιατρική παρακολούθηση και φυσικά ένταξη σε πρόγραμμα αποτοξίνωσης.
Τα κρούσματα εξάρτησης από τις φωτεινές οθόνες, λοιπόν, παρουσιάζουν διαρκώς αυξητική τάση. Οι ειδικοί επισημαίνουν στη «ΜτΚ» ότι ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι «φαινόμενο σε εξέλιξη», ενώ υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις που θα πρέπει να θορυβήσουν τους γονείς, ώστε να αναζητήσουν βοήθεια. Ο εθισμός στο διαδίκτυο «δεν φαίνεται», όπως ενδεχομένως η εξάρτηση από ουσίες, το αλκοόλ ή τον τζόγο, αλλά είναι μία εξάρτηση εξίσου επικίνδυνη εάν δεν διαγνωστεί εγκαίρως και δεν αντιμετωπιστεί.
Σήμερα στη χώρα μας υπάρχουν τέσσερις δομές με ερευνητικό και κλινικό έργο στον τομέα αυτό. Μεταξύ αυτών των δομών βρίσκεται και το «Ιπποκράτειο», το νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, που διαθέτει ένα από τα πρώτα ειδικά ψυχιατρικά ιατρεία στην Ελλάδα για τον εθισμό παιδιών και εφήβων στο διαδίκτυο.
«Κλείνουν τα μάτια στο πρόβλημα οι γονείς»
Περισσότερα από χίλια περιστατικά έχει δεχτεί κατά τη διάρκεια των ετών λειτουργίας του το εξειδικευμένο ιατρείο του «Ιπποκράτειου», αφού σε ετήσια κλίμακα και κατά μέσο όρο από το 2008 δέχεται 100 περιστατικά εθισμένων παιδιών και εφήβων 10 – 18 ετών.
«Στο ιατρείο μας έχουμε περίπου 80 με 130 καταγεγραμμένα περιστατικά το χρόνο, κυρίως εφήβους από 13 έως 17 χρόνων» αποκαλύπτει στη «ΜτΚ» ο υπεύθυνος του ειδικού ιατρείου και διευθυντής της παιδοψυχιατρικής κλινικής του νοσοκομείου Βάιος Νταφούλης (φωτ.).
Κύριοι στόχοι του ιατρείου αποτελούν η εξέταση όλων των εφήβων 10 – 18 ετών με προβληματική χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου, η διάγνωση με βάση συγκεκριμένες επιστημονικές κλίμακες και η θεραπευτική αντιμετώπιση των διαγνωσμένων περιπτώσεων εθισμού στο διαδίκτυο. Κύρια θεραπευτική προσέγγιση των εξειδικευμένων γιατρών είναι συμβουλευτική παρέμβαση στον έφηβο και την οικογένειά του, καθώς και εξατομικευμένα προγράμματα περιορισμού χρήσης των νέων τεχνολογιών.
«Γονείς έρχονται σ’ εμάς κυρίως για συμβουλευτική υποστήριξη και μας ζητούν πώς μπορούν να βάλουν όρια στα παιδιά τους» σημειώνει ο κ. Νταφούλης, τονίζοντας ότι πολλοί είναι εκείνοι που αρνούνται να παραδεχτούν το πρόβλημα, θεωρώντας ότι «κάτι άλλο» μπορεί να συμβαίνει στο παιδί τους.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι περισσότερες περιπτώσεις είναι εύκολα αντιμετωπίσιμες, εφόσον γίνει η κατάλληλη διάγνωση. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που παιδιά μπορεί να είναι στο διαδίκτυο «με τις ώρες», σε βαθμό που να απομονώνονται τόσο από την οικογένειά τους αλλά και τον περίγυρό τους. Και κάπου εκεί ξεκινάει το ουσιαστικό πρόβλημα.
Σερφάρεις 6 ώρες τη μέρα; Είσαι εθισμένος
Όπως λέει στη «ΜτΚ» ο παιδοψυχίατρος και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, διδάκτωρ της Ιατρικής σχολής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας αλλά και υπεύθυνος σχεδιασμού και οργάνωσης του εξειδικευμένου ιατρείου στο «Ιπποκράτειο», Κωνσταντίνος Σιώμος (φωτ.), έξι ώρες την ημέρα, δηλαδή 42 ώρες χρήσης την εβδομάδα καθιστούν έναν έφηβο εθισμένο στο διαδίκτυο.
«Πάνω από τις 15 ώρες την εβδομάδα ξεκινούν τα προβλήματα σε επίπεδο οργάνωσης της καθημερινότητας, ενώ ενδεικτικό είναι ότι η ηλικία εμφάνισης του εθισμού συνεχώς μειώνεται » σημειώνει ο κ. Σιώμος.
Ωστόσο, η συστηματική ενασχόληση με το διαδίκτυο δεν αποτελεί από μόνη της σημάδι ότι το παιδί ή ο έφηβος πάσχει από εθισμό στο διαδίκτυο. «Ένας έφηβος που πηγαίνει γυμνάσιο ή λύκειο μπορεί να καταναλώνει 3 – 5 ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο και τα Σαββατοκύριακα ακόμη περισσότερο. Το ίδιο παιδί όμως που δεν θα μείνει εκεί, αλλά τις υπόλοιπες ώρες θα διαβάσει, θα πάει φροντιστήριο, θα βγει έξω με τις παρέες του και θα κάνει το αγαπημένο του άθλημα, αυτό το παιδί και τρεις ώρες να κάθεται στο διαδίκτυο την ημέρα, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι εθισμένο, γιατί αφιερώνει χρόνο και σε άλλα πράγματα» υπογραμμίζει από την πλευρά του ο κ. Νταφούλης.
Αντίθετα, εάν το παιδί απομονώνεται σταδιακά από το φιλικό και οικογενειακό του περιβάλλον, δεν βρίσκει ενδιαφέρον σε εξωσχολικές δραστηριότητες, έχει βίαιη ή αντιδραστική συμπεριφορά απέναντι στους γονείς και μειώνονται οι σχολικές του επιδόσεις, ενδεχομένως να χρειάζεται ιατρική βοήθεια.
«Έχουμε ορισμένες δύσκολες περιπτώσεις, με παιδιά που κάνουν 10 – 15 ώρες συνεχόμενη χρήση του διαδικτύου και τα οποία έχουν κλειστεί στο σπίτι και αρνούνται να πάνε σχολείο. Σε αυτές οι περιπτώσεις βέβαια υπάρχουν και σοβαρά οικογενειακά προβλήματα στο σπίτι, που πιθανώς να επηρεάζουν το παιδί» επισημαίνει ο κ. Νταφούλης.
Συμπληρώνει μάλιστα ότι η πολύωρη ενασχόληση με το διαδίκτυο μπορεί να αντανακλά και άλλα προβλήματα στη ζωή ενός εφήβου, όπως μία ενδεχόμενη κοινωνική απόρριψη.
«Ένας έφηβος μπορεί να αισθάνεται ότι απορρίπτεται από το κοινωνικό του περιβάλλον και έτσι στρέφεται στα παιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην προσπάθειά του να χτίσει μία νέα ταυτότητα του εαυτού του. Έτσι μπορεί να γίνει ‘άσος’ σε ένα διαδικτυακό παιχνίδι ή να ‘αναγνωριστεί’ μέσα από ένα social media» καταλήγει.
Το κινητό… «προέκταση» του χεριού τους
Γονείς, έφηβοι και παιδιά μοιράστηκαν στη «ΜτΚ» τα δικά τους βιώματα σχετικά με το φαινόμενο της «εξάρτησης» από τα κινητά τηλέφωνα, τα social media και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Πολλοί ήταν οι γονείς που πρόθυμα θέλησαν να μας μιλήσουν στην προσπάθειά τους να γνωστοποιήσουν τις δικές τους περιπτώσεις.
«Η Κατερίνα πάει να διαβάσει, αλλά έχει στο νου της ποιος της έστειλε στο κινητό» λέει η κ. Πηνελόπη Μ., μητέρα τριών παιδιών και ελεύθερη επαγγελματίας. Η κόρη της είναι 12 ετών και από τις αρχές της έκτης δημοτικού έχει κινητό. Φέτος έκανε και τον προσωπικό της λογαριασμό στο instagram.
«Στο σχολείο κανονικά απαγορεύονται τα κινητά, όμως σχεδόν όλοι οι φίλοι μου τα κουβαλούν μαζί τους και βγάζουν φωτογραφίες μέσα στην τάξη και στα διαλείμματα, και τις ανεβάζουν στο instagram. Πολλές φορές εάν κάποιος δεν έχει μαζί του το κινητό, μπορεί και να τον κοροϊδέψουν» σημειώνει η 12χρονη Κατερίνα, η οποία ωστόσο προτιμά να μην κουβαλά μαζί της το κινητό της τηλέφωνο.
«Πλέον γεννιούνται και ξέρουν να τα χειρίζονται!» λέει με έκπληξη η μητέρα, συμπληρώνοντας ωστόσο ότι οι γονείς έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης γι’ αυτήν την κατάσταση. «Όταν το παιδί σε βλέπει να είσαι συνέχεια με ένα κινητό στο χέρι, είναι δυνατόν να μην επηρεάζεται;» αναρωτιέται.
Διάχυτος είναι ο προβληματισμός της 50χρονης μητέρας Μαρίας Κ. για την υπερβολική χρήση του κινητού τηλεφώνου που κάνει η κόρη της. Η 13χρονη Ειρήνη διανύει τώρα την πρώτη γυμνασίου και σύμφωνα με τη μητέρα της είναι κυριολεκτικά «κολλημένη» πάνω από μία οθόνη όλες τις ώρες της ημέρας.
«Το μόνο που την απασχολεί είναι τι φωτογραφία θα ανεβάσει στο facebook και στο instagram. Άμα της πεις να αφήσει το κινητό στην άκρη, αρπάζεται κατευθείαν. Μόλις επιστρέφει από το σχολείο, κλείνεται στο δωμάτιό της, ανοίγει τον υπολογιστή και παρατάει τα μαθήματά της», λέει με απογοήτευση η μητέρα της 13χρονης, η οποία σκέφτεται να ζητήσει και ιατρική βοήθεια εάν η κατάσταση συνεχιστεί. «Έχει μήνες που έχει αναπτύξει απέναντί μας μία επιθετικότητα. Το σκέφτομαι σοβαρά να αναζητήσω ειδική βοήθεια» καταλήγει η κ. Μαρία.
Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχουν τη δική τους θέση στην καρδιά των μικρότερων, κυρίως, ηλικιών. Ο Μιχάλης είναι οκτώ ετών και πηγαίνει τρίτη δημοτικού. Μπορεί να μην έχει κινητό, έχει όμως Play Station. «Σχεδόν όλοι στην τάξη μου έχουν. Κάποιοι παίζουν όλη μέρα όταν είναι σπίτι και δεν διαβάζουν τα μαθήματά τους.» λέει ο 8χρονος, ενώ η μητέρα του Σοφία Β. συμπληρώνει: «Πρόσφατα του αγοράσαμε το Play Station, με την προϋπόθεση όμως να παίζει μόνο εφόσον έχει τελειώσει με τα μαθήματά του και μάλιστα του έχουμε βάλει χρονικό περιορισμό, μόνο μία ώρα την ημέρα» καταλήγει.
Η στάση των γονέων
Η εμπειρία διδάσκει, σύμφωνα με τον παιδοψυχίατρο κ. Νταφούλη, ότι σε αρκετές περιπτώσεις όταν οι γονείς είναι υποστηρικτικοί, ψύχραιμοι και έχουν καλή επικοινωνία με το παιδί τους, τόσο πιο δύσκολο είναι το παιδί να πέσει στην παγίδα του εθισμού.
«Στην Ελλάδα έχουμε ένα καλό πλαίσιο ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής μέσα από την αλληλεγγύη και τη φιλία» υποστηρίζει, ενώ υπογραμμίζει ότι σε καμία των περιπτώσεων δεν πρέπει κανείς να μέμφεται την τεχνολογία και τα καλά που προσφέρει στον άνθρωπο. «Η τεχνολογία είναι μέρος της ζωής μας. Αναγνωρίζουμε τα οφέλη της και την ανάγκη των παιδιών να ψυχαγωγούνται μέσα από αυτά που προσφέρει. Σημασία έχει να κάνεις τη χρήση που σε χρησιμεύει και όχι αυτή που μπορεί να σε βλάψει. Μία δυνατή προσωπικότητα ξέρει να κλείνει το κουμπί και να είναι στη ζωντανή πραγματικότητα και όχι στην πραγματικότητα ενός παιχνιδιού» καταλήγει χαρακτηριστικά.
Ιατρείο εθισμού και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας
Τη λειτουργία του εδώ και μερικές ημέρες ξεκίνησε και το ιατρείο εθισμού, που δημιουργήθηκε στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας. Σύμφωνα με τον υπεύθυνο σχεδιασμού και οργάνωσης του ιατρείου, Κωνσταντίνο Σιώμο, κύριος στόχος του ιατρείου είναι η εξέταση όλων των εφήβων ηλικίας 11 – 18 ετών αλλά και νεαρών ενηλίκων, που κάνουν προβληματική χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου. «Μετά τη διάγνωση περιπτώσεων εθισμού, θα ακολουθεί και η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση είτε με συμβουλευτική ή ψυχοθεραπευτική παρέμβαση» προσθέτει.
Το ηλεκτρονικό παιχνίδι είναι ψυχική διαταραχή, σύμφωνα με τον ΠΟΥ
Μόλις στα μέσα του 2018, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συμπεριέλαβε το «gaming internet disorder» στην 11η έκδοση του επίσημου κατάλογου όλων των ασθενειών, αναγνωρίζοντάς το ως διαταραχή και καθιστώντας σαφές ότι πρόκειται για μία πάθηση που υφίσταται από μόνη της και δεν αποτελεί σύμπτωμα άλλης ασθένειας.
Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., η διαταραχή ηλεκτρονικού παιχνιδιού μπορεί να αφορά τόσο διαδικτυακό παιχνίδι όσο και παιχνίδι εκτός διαδικτύου ή και συνδυασμούς τους, όπως είναι συχνά η περίπτωση. Η διαταραχή διαδικτυακού παιχνιδιού έχει επίσης ενταχθεί και στην αναθεωρημένη έκδοση του αμερικανικού εγχειριδίου ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών στην έκδοση του 2013.
«Είναι ένα υπαρκτό και σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες του αντίστοιχου χώρου» σημειώνει ο κ. Σιώμος, τονίζοντας ότι πλέον με την αναγνώριση της διαταραχής «υπάρχει η δυνατότητα να τίθεται επίσημα μία διάγνωση και να λαμβάνει ο ασθενής τη βοήθεια που χρειάζεται χωρίς αστερίσκους, π.χ. ένας μαθητής, ένας φοιτητής να λαμβάνει μία γνωμάτευση, με την οποία θα δικαιολογείται κάποια απουσία ή η αδυναμία παρακολούθησης των παραδόσεων για ένα διάστημα» καταλήγει.
Οι Έλληνες… οι πιο εθισμένοι στην Ευρώπη
«Διαδεδομένο πρόβλημα ψυχικής υγείας» χαρακτηρίζει ο κ. Σιώμος την προβληματική χρήση του διαδικτύου, ακόμη και στους ενήλικες έλληνες. Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή μελέτη του 2018, στην οποία συμμετείχε και η Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, οι ενήλικες έλληνες καταλαμβάνουν την πρωτιά σε ολόκληρη την Ευρώπη με μέσο όρο 37,7% προβληματικών χρηστών στο διαδίκτυο έναντι 25% για το συνολικό δείγμα.
Σύμφωνα με τον ίδιο, στην Κίνα ο εθισμός στο διαδίκτυο αναγνωρίστηκε ως μία νέα ψυχική διαταραχή από τον Νοέμβριο του 2008, ενώ για τη Νότια Κορέα ο εθισμός στο διαδίκτυο αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Περισσότερα από 160.000 παιδιά ηλικίας 5-9 ετών πάσχουν από εθισμό, ενώ από το 2009 έχουν εκπαιδευτεί περισσότεροι από χίλιοι ειδικοί σε 190 δομές ψυχικής υγείας.
(Πηγή: makthes.gr)
