Οι ασθενείς που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία είναι συνήθως έφηβες και νέες γυναίκες
Το Πρόγραμμα «Ηώς» μετρά ήδη μια πορεία τριών ετών με δράσεις που στοχεύουν στην προαγωγή της ψυχικής υγείας των παιδιών, των εφήβων και των νέων της Δυτικής Ελλάδος.
Η υλοποίηση του Προγράμματος «Ηώς» γίνεται από το Κέντρο Κοινοτικής Ψυχιατρικής Νοτιοδυτικής Ελλάδος (Κε. Κοι. Ψυ.) και την Παιδοψυχιατρική Μονάδα της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών και χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος».
Στο Πρόγραμμα απασχολούνται ένας ψυχίατρος, ένας παιδοψυχίατρος, πέντε ψυχολόγοι και ένας κοινωνικός λειτουργός, ενώ την επίβλεψη των δράσεων έχουν η επιστημονικά υπεύθυνη κ. Κατριβάνου Αγγελίνα, Επίκουρος Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών και Aντιπρόεδρος του Κε. Κοι. Ψυ ., και ο υπεύθυνος επιμορφώσεων κ. Μανωλέσος Γιώργος, Ψυχίατρος και Προέδρος του Κε. Κοι. Ψυ.
Στις δράσεις του Προγράμματος «Ηώς», το οποίο φέτος ολοκληρώνει τη λειτουργία του, συγκαταλέγονται η εκπαίδευση και επιμόρφωση εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και ιατρών της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, καθώς και η παροχή δωρεάν ψυχολογικής υποστήριξης σε εφήβους μαθητές της Δυτικής Ελλάδας και κάποιων από τα Ιόνια Νησιά. Επίσης, ως εξαιρετικά σημαντική και πρωτότυπη για τα δεδομένα της περιοχής μας κρίνεται η έρευνα του Προγράμματος για την ανίχνευση μαθητών του Γυμνασίου και του Λυκείου που εμφανίζουν συμπτώματα Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής (Δ. Π. Τ.).
Όλες οι δράσεις που αφορούσαν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση έφεραν την άδεια, την πλήρη στήριξη και συνεργασία της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδος και της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Κεφαλληνίας
Συγκεκριμένα, οι επιμορφώσεις εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2012 και απευθύνονταν σε εκπαιδευτικούς των νομών Αχαΐας, Ηλείας, Αιτωλοακαρνανίας και σε Ιόνια Νησιά. Οι επιμορφώσεις πραγματοποιούνταν εντός του εκάστοτε συνεργαζόμενου σχολείου ή έπαιρναν τη μορφή ανοιχτής πρόσκλησης ως γενικές επιμορφώσεις ή ημερίδες.
Συνολικά, υλοποιήθηκαν 29 επιμορφωτικού τύπου δράσεις, εκ των οποίων δύο ενδοσχολικές και δύο γενικές επιμορφώσεις αφορούσαν αποκλειστικά την Αιτωλοακαρνανία, και επιμορφώθηκαν 1.077 εκπαιδευτικοί και στελέχη της εκπαίδευσης των παραπάνω περιοχών. Η θεματολογία των επιμορφώσεων αφορούσε την εφηβεία, όπως για παράδειγμα τη φυσιολογική ανάπτυξη, το χειρισμό της αντιδραστικής συμπεριφοράς, τις επικίνδυνες συμπεριφορές των εφήβων, τις Δ. Π. Τ., τη συνεργασία εκπαιδευτικού-μαθητή-γονέων αλλά και τις στάσεις και τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών σε σχέση με το έργο που επιτελούν.
Οι εκπαιδευτικοί του Νομού Αιτωλοακαρνανίας ήταν ιδιαιτέρως πρόθυμοι να παρακολουθήσουν τις επιμορφώσεις, ενώ η μία εξ αυτών δεν περιλαμβανόταν στον αρχικό σχεδιασμό του Προγράμματος, αλλά πραγματοποιήθηκε ύστερα από αίτημα συγκεκριμένης σχολικής μονάδας.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών αποτέλεσαν την αρχή της δημιουργίας ενός δικτύου συνεργασίας μεταξύ των σχολείων και του Προγράμματος «Ηώς», καθώς οι ειδικοί ψυχικής υγείας του Προγράμματος ήταν πάντα στην διάθεση των εκπαιδευτικών είτε για συμβουλευτική υποστήριξη, είτε για να δεχτούν παραπομπές μαθητών και των οικογενειών τους.
Ένας αριθμός περιστατικών που παρεπέμφθησαν από τα σχολεία αφορούσε περιπτώσεις εφήβων με κάποια μορφή Δ. Π. Τ. Άλλωστε, οι Δ. Π. Τ. εντάσσονται στις δράσεις του Προγράμματος «Ηώς» σε πολλαπλά επίπεδα: ερευνητικό, προληπτικό, ενημερωτικό και υποστηρικτικό.
Οι Δ. Π. Τ., δηλαδή η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία, αλλά και οι άτυπες μορφές τους, είναι σοβαρές ψυχιατρικές νόσοι, απειλητικές για τη ζωή του ασθενούς. Για αυτό το λόγο αντιμετωπίζονται διεπιστημονικά, δηλαδή με τη συνεργασία ψυχίατρου-παιδοψυχίατρου, παθολόγου, ενδοκρινολόγου, διαιτολόγου-διατροφολόγου, ψυχολόγου, κοινωνικού λειτουργού και εργοθεραπευτή.
Οι ασθενείς που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία είναι συνήθως έφηβες και νέες γυναίκες που υποβάλλουν τους εαυτούς τους σε ασιτία. Ενώ πεινούν, αποφασίζουν να μην τρώνε προκειμένου να ελέγξουν το φόβο τους μήπως παχύνουν, έναν φόβο αδικαιολόγητο και υπερβολικό, που τις διακατέχει συνεχώς. Έτσι, αρχίζουν να χάνουν πολλά κιλά και με τον καιρό το πρόβλημα γίνεται εμφανές στον περίγυρό τους.
Η ψυχογενής βουλιμία επίσης συναντάται κυρίως σε γυναίκες, λίγο αργότερα σε σχέση με την ψυχογενή ανορεξία, δηλαδή γύρω στα 18-19 έτη. Στην περίπτωση της ψυχογενούς βουλιμίας οι ασθενείς καταναλώνουν κρυφά μεγάλες ποσότητες τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έπειτα, σε μια προσπάθεια να ελέγξουν την πρόσληψη βάρους, τα άτομα αυτά εκδηλώνουν συγκεκριμένες συμπεριφορές, όπως η πρόκληση εμέτου ή η υπερβολική σωματική άσκηση.
Αν και οι Δ. Π. Τ. δεν είναι άγνωστες στους περισσότερους από εμάς, λίγες είναι οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί έως τώρα σε πανελλαδικό επίπεδο ώστε να απεικονιστεί η διάσταση του φαινομένου στη χώρα μας, πόσο μάλλον στη Δυτική Ελλάδα και τα Ιόνια Νησιά.
Το Προγράμμα «Ηώς» έφερε εις πέρας έρευνα σε Γυμνάσια και Λύκεια των νομών Αχαΐας, Ηλείας, Αιτωλοακαρνανίας και σε κάποια των Ιονίων Νήσων, προκειμένου να εντοπίσει τους εφήβους μαθητές που ενδεχομένως παρουσιάζουν συμπτώματα κάποιας Δ. Π. Τ. Η έρευνα βασίστηκε σε αυτοσυμπληρούμενο από τους μαθητές επιστημονικό ερωτηματολόγιο, το οποίο ωστόσο δε χρησιμοποιείται ως αποκλειστικό διαγνωστικό μέσο για τις Δ. Π. Τ., αλλά έχει τη δυνατότητα να εντοπίζει τη μη φυσιολογική διατροφική συμπεριφορά και την πιθανή εμφάνιση συμπτωμάτων Δ. Π. Τ.
Συγκεκριμένα, οι μαθητές της Αιτωλοακαρνανίας που συμμετείχαν στην έρευνα προέρχονταν από Γυμνάσια και Λύκεια του Αγρινίου, του Μεσολογγίου, του Αιτωλικού και της Ναυπάκτου και αποτέλεσαν το 16,7% του συνόλου του δείγματος (380 μαθητές). Από το σύνολο των μαθητών της Αιτωλοακαρνανίας, το 37,8% ήταν αγόρια και το 62,2% ήταν κορίτσια. Σε σχέση με την κατηγορία εκπαίδευσης, οι μαθητές Γυμνασίου της Αιτωλοακαρνανίας αντιστοιχούσαν στο 15,7% του συνόλου των μαθητών Γυμνασίου, ενώ οι μαθητές Λυκείου του νομού στο 18,8% των λυκειόπαιδων της έρευνας του Προγράμματος. Ο μέσος όρος ηλικίας των μαθητών ήταν τα 14,8 έτη.
Από τους 4 νομούς στους οποίους διεξήχθη η έρευνα, ο νομός Αιτωλοακαρνανίας είχε το μεγαλύτερο ποσοστό σε αναφερόμενο ιστορικό διατροφικών διαταραχών, όσο αφορά τη διαταραχή της ψυχογενούς ανορεξίας.
Επίσης, οι μαθητές της Ηλείας και της Αιτωλοακαρνανίας έχουν εμφανίσει σε σχετικά μεγαλύτερο ποσοστό ιστορικό κάποιου προβλήματος διατροφής (9,3% και 8,4%, αντίστοιχα), συμπεριλαμβανομένης της ψυχογενούς ανορεξίας, σε σύγκριση με τους μαθητές των Ιονίων Νήσων (4,8%) και της Αχαΐας (5,9%).
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τις μετρήσεις του Δείκτη Μάζας Σώματος, οι μαθητές της Αιτωλοακαρνανίας έχουν κανονικό βάρος σε ποσοστό 70,6%, είναι υπέρβαροι το 10,9%, είναι λιποβαρείς το 17,5% και οι υπόλοιποι μαθητές είναι παχύσαρκοι. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πως για τους μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα του Προγράμματος «Ηώς», τα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων ήταν μεγαλύτερα στα Ιόνια Νησιά
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η έρευνα για πιθανά περιστατικά Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής σε μαθητές εντόπισε συνολικά 316 εφήβους, δηλαδή το 13,9% του συνόλου του δείγματος, το οποίο ήταν 2.269 μαθητές. Μάλιστα, τα κορίτσια φαίνεται να παρουσιάζουν σε υπερδιπλάσιο ποσοστό, σε σχέση με τα αγόρια, μη φυσιολογική διατροφική συμπεριφορά (15,2% έναντι 6%).
Όσο αφορά την Αιτωλοακαρνανία, από τους 380 εφήβους που συμμετείχαν στην έρευνα, σχεδόν 40 μαθητές (το 10,5 %) φαίνεται, βάσει του ερωτηματολογίου, να παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα διατροφής. Στη σύγκριση των Νομών σχετικά με τους μαθητές που πιθανά πάσχουν από κάποια Δ. Π. Τ., δεν παρουσιάζεται μεγάλη διαφοροποίηση.
Γενικά, τα ποσοστά εμφάνισης των Δ. Π. Τ. παγκοσμίως είναι 1,20-2,2% για την ψυχογενή ανορεξία και 1-1,7% για την ψυχογενή βουλιμία. Τα υψηλά ποσοστά που βρέθηκαν στην έρευνα του Προγράμματος δε σημαίνουν απαραίτητα ότι το πρόβλημα είναι δυσανάλογα μεγάλο στις περιοχές της μελέτης, αλλά σαφώς προβληματίζουν και δημιουργούν την ανάγκη για την περαιτέρω διερεύνηση του φαινομένου στην περιοχή.
Αυτό καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι το Πρόγραμμα «Ηώς» δέχτηκε κατά τα τρία έτη λειτουργίας του παραπομπές από σχολεία αρκετών εφήβων με συμπτώματα Δ. Π. Τ. προκειμένου να δεχτούν στήριξη.
Εν κατακλείδι, τόσο οι επιμορφώσεις εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, όσο και η έρευνα ανίχνευσης Δ. Π. Τ. αποτελούν σημαντικά βήματα τόσο για το νομό Αιτωλοακαρνανίας, όσο και για τους υπόλοιπους νομούς που συνεργάστηκαν με το Πρόγραμμα «Ηώς». Οι εκπαιδευτικοί έχουν ανάγκη από ενημέρωση κι επιμόρφωση, συστηματική υποστήριξη από φορείς και ειδικούς ψυχικής υγείας, επικοινωνία με ειδικούς σε έκτακτες και επείγουσας φύσης περιπτώσεις και συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση σε θέματα ψυχολογίας των εφήβων.
Τα ευρήματα από την έρευνα του Προγράμματος «Ηώς» θα πρέπει να αποτελέσουν το έναυσμα επιπλέον ερευνών, που θα μας δώσουν σαφέστερη εικόνα του φαινομένου των Δ. Π. Τ. στο Νομό Αιτωλοακαρνανίας, αλλά και πανελλαδικά. Δεν είναι, άλλωστε, καθόλου ενθαρρυντικό το γεγονός πως ο Νομός μας κατέχει το υψηλότερο ποσοστό ιστορικού εμφάνισης της ψυχογενούς ανορεξίας σε σχέση με του άλλους τρεις νομούς της συγκεκριμένης έρευνας. Ωστόσο, η έρευνα, η ενημέρωση σχετικά με τις Δ. Π. Τ., η ευαισθητοποίηση του κοινού και των εκπαιδευτικών και η πρόληψή τους, θα πρέπει να συνοδεύονται από τη δημιουργία ειδικών υγειονομικών δομών που θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν άμεσα και αποτελεσματικά στις ανάγκες των πασχόντων από κάποια Δ. Π. Τ. Όπως είναι γνωστό, υπάρχει παντελής έλλειψη παροχής εξειδικευμένης φροντίδας από δημόσιο φορέα για αυτούς τους ασθενείς. Οι προσπάθειες των ιδιωτών ιατρών και άλλων επαγγελματικών ειδικοτήτων καθίστανται ελλιπείς μπροστά στην απουσία κατάλληλων υγειονομικών μονάδων, οι οποίες θα μπορούσαν να παρέχουν ολοκληρωμένη βοήθεια προς τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, τόσο σε συμβουλευτικό όσο και σε θεραπευτικό επίπεδο.
(πηγή: thebest.gr)
