Πού οφείλεται η ηπατίτιδα Α;
Η ηπατίτιδα αυτή, δηλαδή η φλεγμονή του ήπατος (συκωτιού) οφείλεται στον ιό της ηπατίτιδας Α. Η συχνότητα της νόσου έχει μειωθεί μετά την εφαρμογή του εμβολιασμού και τη βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών. Περιοχές υψηλής ενδημικότητας είναι η Ανατολική Ευρώπη, η Σκανδιναβία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία και η Νέα Ζηλανδία. Για την Κύπρο και την Ελλάδα λιγότερο από το 3% των παιδιών ηλικίας κάτω των 18 χρόνων έχει περάσει ηπατίτιδα Α.
Ποιος ο χρόνος επώασης της ηπατίτιδας Α;
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό είναι περίπου ένας μήνας. Συγκεκριμένα κυμαίνεται μεταξύ 15 και 49 ημερών.
Πώς μεταδίδεται η ηπατίτιδα Α;
Ο ιός της ηπατίτιδας Α αποβάλλεται από τα κόπρανα των πασχόντων. Ο πιο κοινός τρόπος μετάδοσης του ιού είναι η κοπρανοστοματική οδός δηλαδή όταν ένα άτομο που παρουσιάζει ηπατίτιδα Α δεν πλένει τα χέρια σωστά μετά τη χρήση της τουαλέτας και στη συνέχεια ακουμπά τρόφιμα, επιφάνειες ή το στόμα κάποιου ανθρώπου. Η ηπατίτιδα Α παρατηρείται συχνότερα σε άτομα που δεν έχουν κατάλληλες υγειονομικές εγκαταστάσεις και δεν τηρούνται ορθά οι κανόνες υγιεινής.
Ο άρρωστος μεταδίδει τον ιό 2 βδομάδες πριν εμφανίσει τον ίκτερο μέχρι και μια βδομάδα μετά την εμφάνιση του ίκτερου. Οι περισσότεροι ασθενείς αναφέρουν ιστορικό στενής επαφής με πάσχοντα. Έχουν παρατηρηθεί επιδημίες (αρρωσταίνουν πολλοί άνθρωποι μαζί) μετά από κατανάλωση μολυσμένου νερού ή τροφών.
Πώς εκδηλώνεται (συμπτώματα) η ηπατίτιδα Α;
Στα παιδιά η ηπατίτιδα Α είναι μια αυτοπεριοριζόμενη νόσος (περνά από μόνη της) που εκδηλώνεται με μη ειδικά συμπτώματα όπως πυρετός, καταβολή, ανορεξία, πόνος στην κοιλιά, ναυτία, έμετος και διάρροια. Ο ίκτερος συνήθως συμβαίνει μια βδομάδα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων και το παιδί μπορεί επίσης να παρουσιάσει σκοτεινόχρωμα ούρα που μοιάζουν με το κονιάκ και κόπρανα που μοιάζουν με στόκο (άσπρα) καθώς επίσης και κνησμό.
Μόνο το 30% των παιδιών κάτω των 6 ετών έχουν συμπτώματα και το 90% δεν παρουσιάζουν ίκτερο. Όταν εμφανίσουν ίκτερο συνήθως διαρκεί λιγότερο από δύο βδομάδες και οι αμινοτρανσφεράσες (ένζυμα του συκωτιού) και η χολερυθρίνη επανέρχονται στο φυσιολογικό σε δύο έως τρεις μήνες.
Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικες παρουσιάζουν συνήθως συμπτώματα για αρκετές βδομάδες και το 70% παρουσιάζουν ίκτερο.
Άλλες σπανιότερες εκδηλώσεις της νόσου είναι το εξάνθημα και οι αρθραλγίες και σπάνια η αγγειίτιδα, η οπτική νευρίτιδα, η εγκάρσια μυελίτιδα και η εγκεφαλίτιδα.
Σπανιότατα η ηπατίτιδα Α υποτροπιάζει και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις εκδήλωσης αυτοάνοσης ηπατίτιδας σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα.
Πώς γίνεται η διάγνωση της ηπατίτιδας Α;
Η ανίχνευση των IgM anti HAV αντισωμάτων στο αίμα του ασθενή είναι η εξέταση κλειδί για τη διάγνωση της οξείας ηπατίτιδας Α. Τα αντισώματα αυτά είναι θετικά 5 μέρες περίπου μετά την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι και τέσσερις ως έξι μήνες μετά. Λίγο μετά την έναρξη των συμπτωμάτων ανιχνεύονται επίσης τα IgG anti HAV αντισώματα τα οποία παραμένουν θετικά για δεκαετίες και προσφέρουν ανοσία (προστασία από τη νόσο).
Ποιες οι επιπλοκές της ηπατίτιδας Α;
Σπανιότατα (<1%) μπορεί να καταστραφεί ανεπανόρθωτα το συκώτι και ο άρρωστος να πεθάνει.
Επηρεάζει την εγκυμοσύνη η ηπατίτιδα Α;
Η νόσος σπάνια μεταδίδεται από τη μητέρα στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή κατά τη διάρκεια του τοκετού. Η νόσος περνά από μόνη της και δεν αυξάνει τον κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών, αυτόματων αποβολών, ενδομήτριας καθυστέρησης της αύξησης, ενδομήτριου θανάτου και δεν καταλείπει χρονιότητα. Ορισμένοι χορηγούν γ σφαιρίνη σε δόση 0,02ml/Kg στο νεογνό εάν τα συμπτώματα της μητέρας ξεκινήσουν 2 βδομάδες πριν έως 1 βδομάδα μετά τον τοκετό. Εντούτοις η χορήγηση γ σφαιρίνης σε αυτές τις περιπτώσεις δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς αν και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις κρουσμάτων σε μονάδες νοσηλείας νεογνών.
Πρόληψη της ηπατίτιδας Α
Γενικά μέτρα
Η κύρια οδός μετάδοσης της νόσου είναι η κοπρανοστοματική. Επομένως η βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών που περιλαμβάνει συμμόρφωση στους κανόνες υγιεινής όπως το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών και το κατάλληλο ψήσιμο τροφίμων αποτελεί βασική αρχή για την πρόληψη της νόσου. Το πλύσιμο των χεριών είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό στην πρόληψη της μετάδοσης της νόσου αφού ο ιός της ηπατίτιδας Α μπορεί να επιβιώσει στα δάκτυλα για 4 ώρες. Το πλύσιμο το χεριών καλύτερα να γίνεται με σαπούνι και νερό διότι δεν έχει τεκμηριωθεί η αποτελεσματικότητά του αλκοόλ απέναντι στον ιό. Παράλληλα η αποφυγή κατανάλωσης τροφίμων και νερού από ενδημικές περιοχές αποτελεί άλλο ένα μέτρο πρόληψης της νόσου. Η χλωρίνη απενεργοποιεί τον ιό.
Για την ασφαλή παρασκευή φαγητού πρέπει να λαμβάνονται τα ακόλουθα μέτρα:
1. Μην πίνετε μη παστεριωμένο γάλα ή τρόφιμα που περιέχουν μη παστεριωμένο γάλα.
2. Σχολαστικό πλύσιμο φρούτων και λαχανικών
3. Διατηρήστε τη θερμοκρασία του ψυγείου στους 4,4 βαθμούς κελσίου ή χαμηλότερα και την κατάψυξη στους -17 βαθμούς κελσίου ή χαμηλότερα.
4. Καλό πλύσιμο χεριών, σανίδων κοπής κρεάτων, μαχαιριών πριν και μετά την επεξεργασία ωμού κρέατος, πουλερικών και ψαριών.
5. Καλό μαγείρεμα τροφίμων από ζωικές πηγές
6. Μην αφήνετε ποτέ τα μαγειρεμένα τρόφιμα σε θερμοκρασία δωματίου για περισσότερο από δύο ώρες (μία ώρα εάν η θερμοκρασία δωματίου είναι πάνω από 32 βαθμούς κελσίου).
7. Να Βάζετε τα τρόφιμα στο ψυγείο αμέσως
Εμβολιασμός
Υπάρχει σήμερα κατάλληλο εμβόλιο για την πρόληψη εμφάνισης της νόσου. Ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός παρά μόνο σε ορισμένες ομάδες υψηλού κινδύνου όπως: ταξιδιώτες σε περιοχές που η αρρώστια ενδημεί (πάσχουν πολλοί άνθρωποι από αυτήν την αρρώστια), άνθρωποι με έντονη σεξουαλική ζωή, ναρκομανείς, χρόνιους ηπατοπαθείς, εργαζόμενους σε κέντρα υποδοχής μεταναστών, νοσοκομεία, αποχετεύσεις, κέντρα επεξεργασίας τροφίμων, προσωπικό και τρόφιμοι ιδρυμάτων με ειδικές ανάγκες καθώς και ειδικές πληθυσμιακές ομάδες (π.χ Αθίγγανοι). Το εμβόλιο χορηγείται από την ηλικία των δυο χρόνων σε δυο δόσεις με μεσοδιάστημα δόσεων 6-12 μήνες. Προσφέρεται προστασία δύο με τέσσερις βδομάδες μετά τον εμβολιασμό.
Οδηγίες για τους ταξιδιώτες
– Οι ταξιδιώτες σε χώρες που ενδημεί η ηπατίτιδα Α πρέπει να λαμβάνουν τα ακόλουθα μέτρα για μείωση του κινδύνου μόλυνσης από τη νόσο.
– Για την κατανάλωση νερού πρέπει να λαμβάνονται τα ακόλουθα μέτρα:
– Μη πίνετε νερό ή βουρτσίζετε τα δόντια με νερό της βρύσης που δεν έχει βραστεί (απαιτείται βρασμός για τουλάχιστον 3 λεπτά)
– Μη πίνετε νερό που περιέχει πάγο που έχει κατασκευαστεί από άβραστο τρεχούμενο νερό.
– Να πίνετε ποτά από βρασμένο νερό, ανθρακούχα ποτά, μπύρα, κρασί.
– Να είστε επιφυλακτικοί με τα τοπικά εμφιαλωμένα νερά γιατί οι συνθήκες εμφιάλωσης μπορεί να μην είναι επαρκείς.
– Για την κατανάλωση φαγητού πρέπει να λαμβάνονται τα ακόλουθα μέτρα:
– Μην τρώτε φρούτα με τη φλούδα και ξεφλουδίζετε οι ίδιοι τα φρούτα πριν τα καταναλώσετε.
– Μην τρώτε ωμά λαχανικά
– Μην τρώτε ή πίνετε μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα
– Μην τρώτε ωμά κρέατα, ψάρι ή οστρακοειδή
Υπάρχει θεραπεία;
Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία και ο άρρωστος θα αναρρώσει από μόνος του. Γίνονται υποστηρικτικά μέτρα για τον πυρετό και τη διάρροια και χρειάζεται ανάπαυση. Δεν απαιτείται ειδική δίαιτα για τους ασθενείς με ηπατίτιδα Α εκτός και εάν παρουσιάσουν κεραυνοβόλο ηπατική ανεπάρκεια. Συστήνεται αποφυγή της κατανάλωσης ακεταμινοφαίνης και άλλων ηπατοτοξικών φαρμάκων ( που προκαλούν βλάβη στο συκώτι) στα παιδιά με οξεία ηπατίτιδα Α. Νοσηλεία στο νοσοκομείο απαιτείται μόνο εάν απαιτείται η παρακολούθηση της ηπατικής λειτουργίας, η αντιμετώπιση επιπλοκών όπως αιμορραγία, ενδοφλέβια ενυδάτωση και πολύ σπάνια μεταμόσχευση ήπατος.
Πώς να προφυλάξετε το παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό της ηπατίτιδας Α;
Δεν χρειάζεται καμία παρέμβαση εάν το παιδί έχει προηγουμένως εμβολιαστεί με δύο δόσεις του εμβολίου για την ηπατίτιδα Α.
Για παιδιά κάτω των 12 μηνών, ανοσοκατασταλμένα παιδιά, παιδιά με χρόνια ηπατοπάθεια και σε όσους υπάρχει αντένδειξη για εμβολιασμό χορηγείται γ-σφαιρίνη. Η χορήγηση γ-σφαιρίνης είναι αποτελεσματική στο 85% των περιπτώσεων εάν χορηγηθεί εντός 15 ημερών από την έκθεση στον ιό. Δεν υπάρχει λόγος να χορηγηθεί γ-σφαιρίνη αν ο χρόνος από την επαφή είναι μεγαλύτερος των 15 ημερών. Η γ-σφαιρίνη δρα αμέσως και η διάρκεια προστασίας που προσφέρει είναι 3 μήνες.
Για παιδιά άνω των 12 μηνών χορηγείται γ σφαιρίνη ή δίνεται το εμβόλιο για την ηπατίτιδα Α. Το εμβόλιο προτιμάται.
Τι γίνεται σε περίπτωση κρούσματος;
Αν ένα παιδί αρρωστήσει από ηπατίτιδα Α, τότε οι υγειονομικές υπηρεσίες θα πάρουν κάποια μέτρα για να μην εξαπλωθεί η αρρώστια στον υπόλοιπο κόσμο. Δίνεται προφύλαξη στα μέλη της οικογένειας του παιδιού.
Αν το παιδί φοιτά σε νηπιαγωγείο τότε δίνεται προφύλαξη στα παιδιά της τάξης και το προσωπικό του νηπιαγωγείου. Αν υπάρχουν παιδιά που φορούν πάνες στον παιδικό σταθμό τότε δίνεται προφύλαξη σε όλα τα παιδιά του νηπιαγωγείου και στο προσωπικό. Προφύλαξη στον παιδικό σταθμό δίνεται επίσης εάν δύο ή περισσότερα μέλη των οικογενειών παιδιού που παρακολουθεί σταθμό παρουσιάσουν ηπατίτιδα Α.
Για τα δημοτικά και γυμνάσια, εάν υπάρχει ένα μόνο περιστατικό δεν απαιτείται να δοθεί προφύλαξη εάν η πηγή λοίμωξης είναι εκτός του σχολείου. Επειδή ο ιός ζει πάνω σε αντικείμενα, συνιστάται να γίνει καλός καθαρισμός με χλωρίνη και να τηρούνται από όλους οι βασικοί κανόνες υγιεινής. Προφύλαξη χορηγείται σε όσους ήρθαν σε στενή επαφή με τον πάσχοντα.
Η προφύλαξη γίνεται ως εξής: για παιδιά άνω των 12 μηνών και ενήλικες κάτω των 40 ετών χορηγείται το εμβόλιο. Για άτομα άνω των 40 ετών, ανοσοκατεσταλμένους ή αυτούς που παρουσιάζουν αντένδειξη στον εμβολιασμό χορηγείται γ σφαιρίνη σε δόση 0,02 ml/Kg.
Πότε μπορεί το παιδί να επιστρέψει στο σχολείο;
Τα παιδιά μπορούν να επιστρέψουν στο σχολείο εφόσον ο ίκτερος και ο πυρετός έχουν υποχωρήσει και έχει επανέλθει η όρεξή τους. Αυτό συνήθως επέρχεται μια βδομάδα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Παράλληλα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το πρόγραμμα προφύλαξης για το περιβάλλον του παιδιού.
(πηγή: paidiatros.com)
