Γράφει ο Φώτης Βελισσαράκος, ειδικός οπτομέτρης
Δυσλειτουργίες όρασης σε παιδιά (ηλικίας από 8 έως 18) και η σχέση τους με τον αθλητισμό και την σχολική απόδοση
Πότε ένα παιδί βλέπει σωστά; Ποιές είναι οι δεξιότητες εκείνες που καθορίζουν την καλή λειτουργία της όρασης του; Πώς μπορεί μια δυσλειτουργία της όρασης να επηρεάσει την απόδοση του στο σχολείο και τον αθλητισμό;
Οι παραπάνω είναι μερικές ερωτήσεις που κανένας ίσως να μην έχει αναρωτηθεί καθώς συνηθίζεται να συνδέεται η όραση με την οπτική οξύτητα. Όταν ένα παιδί βλέπει 10/10 (φυσιολογική οξύτητα) τότε συμπεραίνουμε ότι έχει καλή όραση. Η όραση όμως είναι μια πολύ πιο σύνθετη διαδικασία, η οποία προκύπτει από τον συντονισμό του οφθαλμού, του εγκεφάλου και του σώματος. Δυσλειτουργία σε κάποιο από τα τρία αυτά μέρη ή στον συντονισμό μεταξύ τους εκδηλώνεται με διάφορες μορφές στις καθημερινές δραστηριότητες ενός παιδιού.
Σύνολο οπτικών δεξιοτήτων
- § Οπτική Οξύτητα
- § Ευαισθησία αντίθεσης (contrast sensitivity)
- § Στερεοσκοπική αντίληψη
- § Συνεργασία των δύο ματιών
- § Αλλαγή εστίασης (focus)
- § Δυναμικές οφθαλμικές κινήσεις (κάτω από stress, cognitive overload)
- § Οπτική προσοχή
- § Ταχύτητα αναγνώρισης οπτικών πληροφοριών
- § Περιφερειακή όραση και συντονισμός με κεντρικές πληροφορίες
- § Οπτοκινητικός συντονισμός (ματιού – χεριού, ματιού-σώματος-ποδιού)
- § Χωροταξική αντίληψη
- § Νοερή απεικόνιση (σχέση με ορθογραφία, γεωμετρία, αθλητισμό)
Ενδείξεις/Συμπτώματα οπτικών δυσλειτουργιών στα αθλήματα με μπάλα
- § Το παιδί από μικρό απέφευγε παιχνίδια με μπάλα
- § Δυσκολία συγκέντρωσης
- § Αστοχία στην κίνηση ή την κατεύθυνση της μπάλας
- § Φτωχή αντίληψη του “πού βρίσκομαι στον χώρο?”
- § Φτωχή αντίληψη του “που θα βρεθεί η μπάλα?”
- § Λανθασμένες πάσες
- § Δυσκολία να ακολουθεί οδηγίες
- § Τα “χάνει” όταν πρέπει να κάνει πολλά πράγματα μαζί
- § Πρόωρη κόπωση
- § Συχνό τρίψιμο ματιών
- § Συχνοί βλεφαρισμοί
- § Κόκκινα – ερεθισμένα μάτια
Ενδείξεις / Συμπτώματα στις σχολικές δραστηριότητες
- § Πονοκέφαλος ύστερα από το διάβασμα.
- § Θολή όραση από την αρχή ή λίγη ώρα μετά από διάβασμα.
- § Διπλωπία (βλέπει διπλά)
- § Τα μάτια είναι κουρασμένα ή πονάνε όταν διαβάζει
- § Δεν κρατά την ευθεία όταν γράφει.
- § Δεν στοιχίζει καλά τους αριθμούς σε πράξεις
- § Κάλυψη ή κλείσιμο ενός ματιού.
- § Το παιδί χρησιμοποιεί το δάκτυλο ή το μολύβι για να διαβάσει.
- § Χάνει το σημείο που βρίσκεται όταν διαβάζει.
- § Οι λέξεις κινούνται/χορεύουν πάνω στην σελίδα.
- § Παραλείπει μικρές λέξεις όταν διαβάζει.
- § Δυσκολεύεται να αντιγράψει από τον πίνακα.
- § Αποφεύγει το διάβασμα ή την ενασχόληση με κοντινή εργασία.
Εκπαίδευση οπτικών δεξιοτήτων – Vision Training
Η όραση είναι μια διαδικασία που αναπτύσσεται στον άνθρωπο. Ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας βλέπει, είναι εντελώς προσωπικός και εξαρτάται από τις προηγούμενες εμπειρίες που είχε στην ζωή του. Μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και την κίνηση, αναπτύσσονται και οι οπτικές δεξιότητες. Εμπόδια σε αυτήν την διαδικασία ευθύνονται εν μέρει για την εμφάνιση των οπτικών δυσλειτουργιών.
Είναι σημαντικό όμως να γνωρίζουμε ότι οι οπτικές δυσλειτουργίες αντιμετωπίζονται. Αυτό γίνεται μέσα από ειδικά προγράμματα εξάσκησης της όρασης, που σκοπό έχουν να δώσουν την ευκαιρία στο παιδί ή στον ενήλικα να μάθει να βλέπει σωστά και αποτελεσματικά.
Οι ασκήσεις περιλαμβάνουν τον συντονισμό της όρασης με την κίνηση, τον ρυθμό και την ισορροπία, την εξάσκηση των οφθαλμικών κινήσεων, την γρήγορη αλλαγή της εστίασης των ματιών, την οπτική μνήμη, την οπτική προσοχή, την οπτοκινητική συνεργασία, την περιφερειακή αντίληψη, την ταχύτητα αναγνώρισης πληροφοριών, την ταχύτητα αντίδρασης κ.α..
Ανάλογα με τον τύπο της δυσλειτουργίας η εξάσκηση μπορεί να κρατήσει από 4 έως 8 μήνες.
Σε περίπτωση παθολογίας της οπτικής οδού, (π.χ. διαθλαστικών παθήσεων, καταρράκτη, στραβισμού, δυσλειτουργίας των μυών του οφθαλμού ή των βλεφάρων, προβλημάτων της ίριδος, προβλημάτων του κερατοειδούς όπως κερατόκωνος κ.τ.λ.), εφαρμόζεται αρχικά η απαραίτητη ιατρική θεραπεία με διάφορες μεθόδους (φαρμακευτικές, χειρουργικές, χρήση laser, μέθοδος “Neurovision”, VCK ηλεκτρομαγνητοθεραπεία κτλ) για την αποκατάσταση της λειτουργίας του οφθαλμού και στη συνέχεια εφαρμόζονται τα προγράμματα εξάσκησης της οπτικής λειτουργίας και των οπτικών δεξιοτήτων.
Η όραση είναι η κυρίαρχη αίσθηση στον άνθρωπο και η εξάσκηση της ακόμα και όταν δεν υπάρχει μια σοβαρή δυσλειτουργία έχει πολύ θετικά αποτελέσματα ιδιαίτερα σε αθλήματα όπου η όραση παίζει καθοριστικό ρόλο (ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ κ.α.)
Το πρώτο βήμα είναι μια εξειδικευμένη αξιολόγηση η οποία περιλαμβάνει:
- § Εξατομικευμένη οπτομετρική αξιολόγηση των οπτικών δεξιοτήτων (σε κάθε ηλικία)
- § Οφθαλμολογική εξέταση με τα πιο σύγχρονα μηχανήματα
- § Αναλυτική αναφορά με διαγράμματα και συγκριτικούς πίνακες των δυνατών και αδύναμων σημείων της όρασης
- § Σύγκριση και ανάλυση του προφίλ της όρασης του αθλητή με τις παρατηρήσεις του ιδίου ή προπονητή
- § Αντιμετώπιση διαθλαστικών προβλημάτων (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) με γνώμονα πάντα την άνετη και λειτουργική όραση.
- § Οφθαλμιατρική και οπτομετρική φροντίδα σε περίπτωση ατυχήματος ματιού ή σε περίπτωση ήπιων κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων που επηρεάζουν τις οπτικές δεξιότητες και προκαλούν συμπτώματα.
Η επιστημονική ομάδα του οφθαλμολογικού κέντρου «ΟΦΘΑΛΜΟΣ», στο τμήμα “Sports Vision Training” έχει την εξειδίκευση που απαιτείται για όλα τα επίπεδα αξιολόγησης, παρακολούθησης και εξάσκησης της οπτικής λειτουργίας και των οπτικών δεξιοτήτων μιας ομάδας ή ενός αθλητή με στόχο τη βελτιστοποίηση των οπτικών και αθλητικών επιδόσεων όπου αυτή απαιτείται, μέσα από εξατομικευμενα προγράμματα τα οποία εφαρμόζονται σε ειδικά εξοπλισμένες εγκαταστάσεις.
*O Φώτης Βελισσαράκος, ειδικός οπτομέτρης
«Ερευνητικό και Θεραπευτικό Ινστιτούτο Οφθαλμός», τμήμα Sports Vision Training
(πηγή:acadimies.gr, ophthalmos.gr )
