«Τυφλά είναι τα μάτια που δε χύνουν δάκρυα βλέποντας, Ω, Ελλάς αγαπημένη, τα ιερά σου μάρμαρα να αρπάζονται από βλάσφημα Εγγλέζικα χέρια που έχουν ξαναπληγώσει την πονεμένη σου καρδιά και αρπάξει τους θεούς σου, τους θεούς που μισούν το απαίσιο κλίμα της Αγγλίας.» Λόρδος Βύρωνας, «Childe Harold»
Ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα οικοδομήματα της αρχαιότητας είναι η Ακρόπολη των Αθηνών. Ο ιερός βράχος κατ’ αρχήν κατοικήθηκε τη Λίθινη εποχή από τους Πελασγούς, για να εξελιχθεί σε μια μικρή πόλη – κράτος με περιμετρικό ισχυρό τείχος – οχυρό που προστάτευε την πόλη στους Μυκηναϊκούς χρόνους. Το 1200 π.χ. ξεκίνησε η οικοδόμηση ιερών κτιρίων στο υψηλότερο σημείο του λόφου, στην κορυφή. Στην εποχή του Πεισίστρατου κατασκευάστηκαν τα πρώτα προπύλαια, που όμως καταστράφηκαν από την εισβολή των Περσών το 480 πχ μαζί με όλα τα άλλα ιερά κτίσματα.
Με την επιστασία του Φειδία, Στην χρυσή εποχή του Περικλέους ο Φειδίας αναλαμβάνει να εποπτεύσει την ανοικοδόμηση των θαυμαστών για την αρχιτεκτονική τους κατεστραμμένων ιερών κτισμάτων. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι ο Παρθενώνας το οποίο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη (πιθανόν σε σχέδια του Φειδία). Τα Προπύλαια και το Ερεχθείο με τις Καρυάτιδες, σχεδιάστηκαν και κτίσθηκαν από τον Μνησικλή.
Ο ναός της Απτέρου Νίκης που κτίστηκε από τον Καλλικράτη. Την ίδια εποχή χτίζεται το θέατρο του Διονύσου, το Ωδείο του Περικλή και το ιερό του Ασκληπιού. Πολύ αργότερα κτίστηκε το θέατρο του Ηρώδου του Αττικού.
Τα Προπύλαια
Τα Προπύλαια αποτελούσαν τη λαμπρή μνημειακή είσοδο της Ακρόπολης. Κτίσθηκαν εξ ολοκλήρου από μάρμαρο, αμέσως μετά τον Παρθενώνα, χωρίς όμως να ολοκληρωθούν εξ’ αιτίας του Πελοποννησιακού πολέμου. Αποτελεί συνδυασμό Δωρικού με τον Ιωνικό ρυθμό, είναι στην όψη του ασύμμετρο και έχει μικρούς και μεγάλους Δωρικούς κίονες σε αρμονική συνύπαρξη.
Ο Παρθενώνας και ο γλυπτός του διάκοσμος
Ο μέγας ναός που δεσπόζει στην Ακρόπολη, ο Παρθενώνας, κτίσθηκε προς τιμήν της θεάς Αθηνάς στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. και μέσα σε εννέα μόνον χρόνια. Είναι κατασκευασμένος ολόκληρος από πεντελικό μάρμαρο και είναι περίφημος για τις αναλογίες του, τις εκλεπτύνσεις του, την τελειότητά της κατασκευής και τον γλυπτό του διάκοσμο. Σήμερα, παρά την ερειπιώδη του κατάσταση, θαυμάζεται και θεωρείται περισσότερο από κάθε άλλο κτήριο, ότι συγκεντρώνει τις αξίες και αντιπροσωπεύει το πνεύμα και τα επιτεύγματα του κλασικού αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Η σύνθεση της ζωφόρου των Παναθηναίων
Ζωοφόρο έλεγαν οι αρχαίοι την συνεχή οριζόντια ζώνη με παραστάσεις ανθρώπων και ζώων σε κίνηση. Ήταν στοιχείο της ιωνικής αρχιτεκτονικής. Στον Παρθενώνα που ήταν δωρικού ρυθμού αποτελούσε τολμηρή πρωτοτυπία και απεικόνιζε την πομπή των Παναθηναίων. Η ζωφόρος του Παρθενώνα είναι μία συνεχής ανάγλυφη παράσταση που περιέτρεχε το επάνω μέρος του τοίχου του κυρίως ναού, μέσα από την εξωτερική κιανοστοιχία. Είχε συνολικό μήκος 160 μέτρα και ύψος περίπου ένα μέτρο. Πλούσια χρώματα και πρόσθετα μεταλλικά στοιχεία διακοσμούσαν τις επιμέρους μορφές, που εικονίζονταν σε βαθύ γαλάζιο φόντο. Η σύνθεση περιελάμβανε 378 ανθρώπινες και θεϊκές μορφές και περίπου 250 ζώα, κυρίως άλογα.
Το Ερέχθειο
Η περιοχή του Ερεχθείου ήταν η ιερότερη σε ολόκληρη την Ακρόπολη. Εδώ φυλασσόταν το «Διπετές Ξόανον», βρίσκονταν τα «Ιερά Μαρτύρια» και γινόταν η λατρεία πανάρχαιων θεοτήτων. Είχε πολλαπλά εξωτερικά και εσωτερικά επίπεδα. Ήταν ένας μαρμάρινος, διπλός ναός, με το ανατολικό του μέρος αφιερωμένο αφιερωμένο στην προστάτιδα της πόλης Αθηνά Πολιάδα και το δυτικό στον Ποσειδώνα – Ερεχθέα, απ’ όπου πήρε και το όνομά του. Στα ανατολικά του Ερεχθείου ήταν ο «Μέγας Βωμός», όπου γίνονταν θυσίες κατά τη μεγάλη γιορτή των Παναθηναίων.
Παναθήναια, η μεγάλη γιορτή της Αθηνάς
Ο πρώτος μήνας του Αττικού έτους ονομαζόταν Εκατομβαιών. Στις 28 Εκατομβαιώνος (γύρω στις 15 Αυγούστου), σύμφωνα με την παράδοση, είχε τα γενέθλιά της η θεά προστάτις της πόλης, και γύρω σε αυτήν την ημερομηνία εορτάζονταν τα Παναθήναια, η μεγαλύτερη γιορτή της αρχαίας Αθήνας. Η γιορτή ήταν πανάρχαιη αλλά αναδιοργανώθηκε το 566 π.Χ. με πρωτοβουλία του Πεισίστρατου, ο οποίος εκτός από τον ετήσιο εισήγαγε και τον εορτασμό της ανά τετραετία. Έτσι λοιπόν κάθε τέσσερα χρόνια εορτάζονταν με μεγάλη λαμπρότητα τα Μεγάλα Παναθήναια. Οι εορτασμοί κρατούσαν πολλές μέρες και περιελάμβαναν διάφορες εκδηλώσεις: καλλιτεχνικούς και αθλητικούς αγώνες και την πομπή των Παναθηναίων. Η πομπή είχε ως αποκορύφωμα την παράδοση του «πέπλου», του δώρου των Αθηναίων, στο «Διιπετές Ξόανο», το αρχαίο ουρανόσταλτο ξύλινο άγαλμα της Αθηνάς, που έστεκε αρχικά μέσα στον Αρχαίο Ναό και αργότερα στο Ερέχθειο.
(Από το έντυπο του τομέα ενημέρωσης & εκπαίδευσης του Υπουργείου Πολιτισμού «28η Εκατομβαιώνος – Μια μέρα με τη ζωφόρο του Παρθενώνα» Κ. Χατζηασλάνη)
Ο Περίπατος της Ακρόπολης
«Περίπατος» ονομαζόταν η αρχαία οδός που περιέβαλλε περιμετρικά την Ακρόπολη, ακολουθώντας σχεδόν τους πρόποδες του Ιερού Βράχου. 
Σύμφωνα με μία επιγραφή του 4ου αι. π.Χ., χαραγμένη στο βράχο της βόρειας κλιτύος, το μήκος του ήταν 5 στάδια και 18 πόδες, δηλαδή γύρω στα 1.100 μ. Ονομάστηκε «Περίπατος» γιατί επέτρεπε στους αρχαίους Αθηναίους να επισκεφθούν πολλά και ιδιόμορφα μνημεία στη βόρεια, ανατολική και νότια πλευρά της Ακρόπολης και να κάνουν έτσι μία βόλτα, θαυμάζοντας παράλληλα το αττικό τοπίο, που τότε θα ήταν ακόμη ιδιαίτερα γοητευτικό.
Ο σημερινός επισκέπτης ίσως δυσκολευτεί λίγο να ακολουθήσει τα βήματα των αρχαίων περιπατητών κυρίως στη βόρεια κλιτύ, όπου η μορφή του εδάφους είναι περισσότερο απότομη. Όμως θα του δοθεί η δυνατότητα να γνωρίσει από κοντά μια σειρά από κτήρια θρησκευτικού ή άλλου χαρακτήρα, που είναι λιγότερο γνωστά στο ευρύ κοινό, σε αντίθεση με εκείνα της κορυφής του Ιερού Βράχου.
(Από το έντυπο του τομέα ενημέρωσης & εκπαίδευσης του Υπουργείου Πολιτισμού «Πάμε στον περίπατο της Ακρόπολης» Ειρ. Καϊμάρα)
Τα γλυπτά που λείπουν από τον Παρθενώνα
Ο Παρθενώνας στέκεται ως κορυφαίο μνημείο εδώ και 2.500 χρόνια και θεωρείται ύψιστο σύμβολο της ελευθερίας της σκέψης, της δημοκρατίας της σκέψης, της φιλοσοφίας, της αρμονίας και της ανωτερότητας. Αποτελεί το αξεπέραστο μνημείο του Δυτικού πολιτισμού. Η ΟΥΝΕΣΚΟ επέλεξε τον Παρθενώνα ως έμβλημα της και συμπεριέλαβε τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης στον κατάλογο με τα μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Το 1799 ο Λόρδος Έλγιν διορίστηκε πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη. Το 1800 έστειλε τεχνίτες του στην Αθήνα, η οποία αποτελούσε τότε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το συνεργείο είχε αρχικώς την αποστολή να σχεδιάσει τα μνημεία και να λάβει εκμαγεία για τη διακόσμηση της έπαυλης του λόρδου στη Σκωτία. Την εποχή εκείνη ο Έλγιν δεν είχε διανοηθεί τη δυνατότητα αφαίρεσης γλυπτών από την Αθηναϊκή Ακρόπολη. Όταν τα διεθνή πολιτικά γεγονότα οδήγησαν την Τουρκία σε συμμαχία με τη Μ. Βρετανία εναντίον της Γαλλίας, ο Σουλτάνος έδειξε την εύνοιά του στον Έλγιν ως βρετανό πρεσβευτή, ο οποίος και άδραξε την ευκαιρία για να ωφεληθεί προσωπικά και ν’ αποκτήσει μια τεράστια συλλογή από αρχαιότητες. Τότε έστρεψε την προσοχή του στα μνημεία της Ακρόπολης (κυρίως στον Παρθενώνα), στα οποία ήταν πολύ δύσκολο να πλησιάσει κανείς και από τα οποία δεν είχε δοθεί ποτέ άδεια αφαίρεσης γλυπτών.
Ταυτόχρονα, με άφθονα δώρα προς τους Τούρκους της Κωνσταντινούπολης και της Αθήνας και με δωροδοκίες και εξαπατήσεις ο Έλγιν έπεισε τους Τούρκους προεστώτες της Αθήνας να σιωπήσουν όσο τα συνεργεία του αφαιρούσαν τα τμήματα του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που είχαν επιλέξει. Ο Έλγιν ποτέ δεν εξασφάλισε επίσημη άδεια από τον ίδιο το Σουλτάνο για την αφαίρεση του γλυπτού και αρχιτεκτονικού διακόσμου του μνημείου, αφού μόνο εκείνος είχε τη δικαιοδοσία να παραχωρήσει τέτοια άδεια.
Από τους 97 σωζόμενους λίθους από τη ζωφόρο του Παρθενώνα, οι 56 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 40 στην Αθήνα. Από τις 64 σωζόμενες μετόπες, οι 48 βρίσκονται στην Αθήνα και οι 15 στο Λονδίνο. Από τις 28 σωζόμενες μορφές των αετωμάτων, οι 19 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 9 στην Αθήνα.
