paidevo.gr | kids

Γράφει ο Φώτης Ρήνας

Οι ρίζες της αρχαίας ελληνικής μουσικής βρίσκονται στο μουσικό πολιτισμό των λαών της Ανατολικής Μεσογείου. Τον έντονο επηρεασμό των Ελλήνων απ΄τη μουσική των γειτονικών ανατολικών λαών μαρτυρούν τα μουσικά όργανα, μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων, αποσπάσματα της μυθολογίας και πολλά στοιχεία του μουσικού τους συστήματος. Ωστόσο οι Έλληνες έβαλαν πάνω σ’ αυτά τη σφραγίδα της καλλιτεχνικής τους φαντασίας και πνευματικότητας. Με το χαρακτηριστικό ερευνητικό και ορθολογιστικό τους πνεύμα, έβαλαν τις βάσεις της θεωρίας της μουσικής, αλλά ακόμα και της μουσικής ψυχολογίας και αισθητικής. Σ΄ αυτές δε τις βάσεις  στηρίχτηκε μετέπειτα η θεωρία και η εξέλιξη της ευρωπαϊκής μουσικής!

Κατά τη μυθολογία, η αρχή της μουσικής αποδίδεται σε θεότητες – στις Μούσες, εξ ου και «μουσική» – όπως και η εφεύρεση των μουσικών οργάνων: Η Αθηνά κατασκευάζει τον πρώτο αυλό, ο Ερμής την πρώτη λύρα κλπ. Επίσης κατά την προϊστορική περίοδο η μουσική και στον ελληνικό χώρο ήταν συνδεδεμένη με τη μαγεία και την έκφραση του θρησκευτικού αισθήματος. Τα αρχαιότερα μουσικοποιητικά είδη έχουν θρησκευτική προέλευση: ο θρήνος εξέφραζε τη θλίψη για το θάνατο του Άδωνι και ο παιάν την ευχαριστία για τη θεραπεία ενός αρρώστου, προς μια θεότητα που λεγόταν επίσης Παιάν και αργότερα προς τον Απόλλωνα. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως χάνουν το θρησκευτικό τους νόημα και ο θρήνος εκφράζει γενικά τη θλίψη για το θάνατο ενώ ο παιάν μια μεγάλη χαρά. Ο λαός παράλληλα τραγουδά τραγούδια της καθημερινής ζωής, όπως τα βουκολικά, τα εγκώμια, τα παροίνια [«του κρασιού»], ο υμέναιος [«του γάμου»], τα επινίκια κλπ.

Κατά τον 9° αιώνα π.Χ. αναπτύσσεται η επική ποίηση που είναι έμμετρη διήγηση ηρωικών κατορθωμάτων και συνοδεύονταν πάντα απ’ τη λύρα ή την κιθάρα. Περιπλανώμενοι ραψωδοί [ποιητές μαζί και μουσικοί] απαγγέλουν μελωδικά, σε συμπόσια, επίσημες γιορτές ή σε αγώνες. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου [8ος αιώνας π.Χ.] είναι τα δύο αξιολογότερα έπη όλων των εποχών, ενώ φημισμένοι ραψωδοί κατά τον Όμηρο, ήταν ο Θάμυρης, ο Δημόδοκος, ο Φήμιος κ.ά.

Από τον 7° αιώνα π.Χ. γνωρίζει μεγάλη άνθιση η λυρική ποίηση, η οποία σε αντίθεση με το έπος εκφράζει τα υποκειμενικά συναισθήματα και τον εσωτερικό κόσμο του ποιητή. Μεγάλοι λυρικοί ποιητές – μουσικοί ήταν ο Τέρπανδρος, η Σαπφώ, ο Αλκαίος [Σχολή της Λέσβου – 7ος αι.], ο Αρχίλοχος [Πάρος 7ος – 6ος αι.], που πρωτοεφάρμοσε την ετεροφωνία [παρακλάδι της μονοφωνίας, όπου η μελωδία και μια παραλλαγή της εκτελούνται ταυτόχρονα], ο Πίνδαρος [Θήβα 6ος αι.], ο Στησίχορος κ.α. Είδη λυρικής ποίησης: Ωδή, ύμνος, ελεγεία, επίγραμμα, υμέναιος, θρήνοι, ερωτικά ποιήματα, παρθένια κ.ά. Όπως τα επικά έτσι και τα λυρικά έργα συνοδεύονταν απ’ τη λύρα ή την κιθάρα.

Η λαμπρότερη όμως μουσικοποιητική δημιουργία ήταν η αττική τραγωδία και κωμωδία του 5ου π.Χ. αιώνα. Οι αρχές τους βρίσκονται στις Διονυσιακές γιορτές: Διθύραμβος – ομαδικό χορευτικό τραγούδι προς τιμήν του Διονύσου, και φαλλικά άσματα – εύθυμα, σκωπτικά και συχνά άσεμνα χορευτικά τραγούδια. Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους τραγικούς και κωμικούς ποιητές έχουν: ο Θέσπις [6ος αι. π.Χ. που προσθέτει τον πρώτο υποκριτή], οι μεγάλοι μας τραγικοί: Αισχύλος [525-456], Σοφοκλής [496-406] και Ευριπίδης [480-406], καθώς και ο Αριστοφάνης [452-385], που έγραψε μόνο κωμωδίες.

Τη συνήχηση δύο φθόγγων οι Έλληνες την ονόμαζαν συμφωνία και είχαν για συμφωνίες μόνο την όγδοη, την πέμπτη και την τέταρτη, ενώ η τρίτη και η έκτη θεωρούνταν διαφωνίες. Αυτή η αντίληψη, που κρατά ως το μεσαίωνα θα καθυστερήσει για πολλούς αιώνες την εξέλιξη της πολυφωνικής μουσικής.

Η ελληνική μουσική σημειογραφία [«παρασημαντική«] χρησιμοποιούσε για την απόδοση των μουσικών φθόγγων παραλλαγμένα γράμματα του αλφάβητου, άλλα για τη φωνητική κι άλλα για την ενόργανη μουσική και έφτασε να έχει πάνω από 1500 σημάδια. Η σημερινή σημειογραφία  διαμορφώθηκε το Μεσαίωνα και δεν έχει καμία σχέση με την αρχαία ελληνική σημειογραφία.

Η ελληνική μουσική είναι μονόφωνη και υποτάσσεται απόλυτα στην ποίηση με κύριο μέλημα να εξάρει τον ποιητικό λόγο. Είναι μια σύνθεση τριών στοιχείων: λόγου, μέλους [μελωδίας] και όρχησης [χορού], τα οποία συνέδεε ο ρυθμός, που διαμορφωνόταν με βάση το ποιητικό μέτρο, το οποίο ήταν μια οργανωμένη διάταξη των μακρών και βραχέων συλλαβών των λέξεων. Τα κυριότερα ποιητικά μέτρα είναι: Ίαμβος, Τροχαίος, Δάκτυλος, Ανάπαιστος, Σπονδείος, Πυρρίχιος. [Ο καλαματιανός, ο πιο διαδεδομένος ελληνικός χορός είναι επιβίωση ρυθμού των ομηρικών επών, που ως γνωστό όλοι οι έλληνες ήξεραν να τραγουδούν και να χορεύουν].

Η καλύτερη έκφραση του «λόγος – μέλος – όρχηση«, που εκτελείται από ομάδα τραγουδιστών – χορευτών είναι το χορικό άσμα. Τα πρώτα χορικά λέγονται υποχρήματα [Κρήτη].

Τα κυριώτερα όργανα των Ελλήνων ήταν η κιθάρα [ή η λύρα ίδιας οικογένειας με μικρότερες διαστάσεις] και ο αυλός. Άλλα όργανα με μικρότερη σημασία ήταν η άρπα, η σύριγξ  [αυλός του Πανός], η σάλπιγξ και τα κρουστά: κρόταλα, κύμβαλα, σείστρα κλπ. Η κιθάρα – λύρα, με λιτό ήχο, συνδέεται με τη μορφή και το πνεύμα του Απόλλωνα, που χαρακτηρίζεται από μέτρο, απλότητα και αυστηρότητα, ενώ ο αυλός, όργανο εκφραστικό συνδέεται με τη λατρεία και το πνεύμα του Διονύσου, που το χαρακτηρίζει το πάθος, η ορμητικότητα και η εκφραστική υπερβολή – «μέθη».

Το μουσικό τους σύστημα ήταν στην αρχή πεντάφθογγο, αργότερα όμως και επτάφθογγο και είχε τρία γένη, [ή τρία τετράχορδα] σε «κατιούσα» μορφή. Δηλαδή μια διαδοχή από τέσσερις φθόγγους, με τους δύο ακριανούς σταθερούς σε διάστημα Τέταρτης καθαρής, και τους δύο ενδιάμεσους να παίρνουν διάφορες θέσεις και να δημιουργούν τα τρία γένη: το διατονικό [τόνος-τόνος-ημιτόνιο], το χρωματικό [τρίτη μικρή-ημιτόνιο-ημιτόνιο] και το εναρμόνιο [τρίτη μεγάλη-1/4 του τόνου-1/4 του τόνου]. Δύο διαδοχικά τετράχορδα αποτελούσαν έναν τρόπο [οκταχορδία, αρμονία], ενώ δύο διαδοχικές οκταχορδίες [15 φθόγγοι περίπου] αποτελούσαν όλη τη μουσική έκταση. Κυριώτεροι τρόποι [ή κλίμακες] φτιαγμένοι μόνο από διατονικά τετράχορδα ήταν: Ο Δώριος [μι-ρε-ντο-σι-λα-σολ-φα-μι]. Ο Φρύγιος [ρε-ντο-σι-λα σολ-φα-μι-ρε]. Ο Λύδιος [ντο-σι-λα-σολ-φα-μι-ρε-ντο]. Ο Μίξολύδιος [σι-λα-σολ-φα-μι-ρε-ντο-σι]. Ο Υποδώριος [λα-σολ-φα-μι-ρε-ντο-σι-λα]. Ο Υποφρύγιος [σολ-φα-μι-ρε-ντο-σι-λα-σολ]. Και ο Υπολύδιος [φα-μι-ρε-ντο-σι-λα-σολ-φα].

Ιδιαίτερη σημασία είχε για τους Έλληνες ο χαρακτήρας [«το ήθος»] του κάθε τρόπου. Ο Δώριος [ο κυρίως «ελληνικός» τρόπος] είχε χαρακτήρα αυστηρό, ανδροπρεπή, σεμνό. Ο Φρύγιος [ανατολικής προέλευσης] θεωρήθηκε παθητικός, «βακχικός» κλπ.

Με τη «θεωρία» της μουσικής ασχολήθηκε πρώτος ο Πυθαγόρας [6ος π.Χ. αι.], ο οποίος συστηματοποίησε και ερεύνησε με το μονόχορδο τα ακουστικά φαινόμενα, τα οποία βάσισε στα μαθηματικά. Άλλοι αρχαίοι συγγραφείς που ασχολήθηκαν με τη θεωρία της μουσικής είναι: ο Αριστοτέλης [384-322 π. Χ.], ο μαθητής του Αριστόξενος ο Ταραντινός [4ος π.Χ. αι.], ο Αριστείδης ο Κοϊντιλιανός [3ος π.Χ. αι.], ο Πλούταρχος [47-127 μ.Χ.] κ.ά.

Η ενόργανη μουσική (αυλητική και κιθαριστική τέχνη) αναπτύσσεται και αυτή σε πολύ μεγάλο βαθμό από το β’ μισό του 5ου αι. π.Χ. Στους διάφορους μουσικούς αγώνες, που διοργανώνονταν, οι καλύτεροι αυλητές και κιθαρωδοί, έπαιρναν χρηματικά ή άλλου είδους βραβεία. Ανάμεσά τους ακουστός ο αυλητής Σακάδας, θριαμβευτής στους Δελφικούς αγώνες παίζοντας ένα νόμο, [νόμοι: άγραφα καθιερωμένα τραγούδια, που διδάσκονταν στη νεολαία και πίστευαν ότι είχαν θεία προέλευση] και ο Τιμόθεος από τη Μίλητο. Πρέπει να σημειωθεί ότι η ενόργανη αυτή συνοδεία του τραγουδιού, χρησιμοποιούσε πολλές φορές, διάφορα μετρικά μελωδικά στολίδια, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως αλλοιωνόταν έτσι και ο μονόφωνος χαρακτήρας της μουσικής, αφού μοναδικός σκοπός του ενόργανου ήχου, ήταν η υπογράμμιση του ρυθμού, που λογαριαζόταν ως το βασικότερο στοιχείο της μουσικής.

Στην ελληνιστική εποχή ο λόγος, η μουσική και ο χορός αρχίζουν να διαχωρίζονται σε ξεχωριστούς κλάδους και να μην αποτελούν σαν και πρώτα μια τέλεια ενότητα. Έτσι, ο διθύραμβος από ομαδικό, λατρευτικό τραγούδι που ήταν, τώρα τραγουδιέται από ένα πρόσωπο για να φανερωθεί και να επιβληθεί, ένα πνεύμα δεξιοτεχνίας. Αρχίζει η εποχή των «βιρτουόζων«, που είναι περιζήτητοι και πληρώνονται μεγάλα ποσά.

Πολλά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής μουσικής, διατήρησε η νεοελληνική δημοτική μουσική. Η βυζαντινή μουσική και η νεοελληνική δημοτική μουσική, [μουσικά είδη στα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια], αποτελούν τη συνέχεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής, που παρ΄όλες τις μεταβολές του χρόνου και των ξένων επιδράσεων, μπορούν ίσως να μας δώσουν μια κάποια γενική ιδέα της «ακουστικής πραγματικότητας».

(πηγές: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ KARL NEF, ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑΝΝΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Ο αρκούδος – θρύλος του καταφυγίου του “Αρκτούρου” που είχε σπάσει όλα τα ηλικιακά κοντέρ, φτάνοντας τα 50 χρόνια, ηλικία που δεν έχει καταγραφεί σε καμιά άλλη αρκούδα στον κόσμο, πέθανε τελικά ήρεμος στο Νυμφαίο.

Ο Ανδρέας, μια αρκούδα σύμβολο, ήταν το πρώτο αρσενικό που κατοίκησε το Καταφύγιο του “Αρκτούρου” το 1993 και ήταν ο πιο γηραιός κάτοικός του, καθώς και όλων των Καταφυγίων Άγριας Ζωής του κόσμου.

Όλα αυτά τα χρόνια, τον είχαν «υιοθετήσει» περίπου 300 πολίτες, υποστηρίζοντας έτσι την προσπάθεια της οργάνωσης να τον κρατήσει στη ζωή με επάλληλες χειρουργικές επεμβάσεις και εντατική κτηνιατρική παρακολούθηση.

Αποτέλεσε έμπνευση για λούτρινο παιχνίδι και για παιδικό βιβλίο, ενώ τα τελευταία 10 χρόνια απολάμβανε δικό του διαμέρισμα στη δασική έκταση του Καταφυγίου προκειμένου να μην ενοχλείται ούτε από τις άλλες αρκούδες αλλά ούτε και από τους επισκέπτες.

Ο Ανδρέας κατασχέθηκε τον Ιανουάριο του 1993 από αρκουδιάρη στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας. 

Ήταν υποσιτισμένος, αφού το βάρος του δεν ξεπερνούσε τα 90 κιλά, φοβισμένος και σε άθλια φυσική κατάσταση.

Είχε αλυσίδα περασμένη με δυο χαλκάδες που του τρυπούσαν τη μύτη, θαμπό και μαδημένο τρίχωμα και κατεστραμμένη όραση.

“Όταν πρωτοήρθε στο Καταφύγιο, εγώ ήμουν αυτός που του αφαίρεσε τον χαλκά από την μύτη. Ήταν ατάιστος, είχε μόλις δύο δόντια και δεν έβλεπε καλά. Θυμάμαι πάντως τον τσιγγάνο που τον είχε, όταν μας τον παρέδωσε μας είπε ότι έζησε την οικογένειά του απ΄ αυτόν επί 28 χρόνια” θυμάται ένας από τους φροντιστές του Ανδρέα, ο Τάσος Δαρβάρης. 

Σύμφωνα πάντως με την Βάσω Πετρίδου από τον “Αρκτούρο”, “έχει σταλεί σε εξειδικευμένο εργαστήριο στον Καναδά ένα δόντι του Ανδρέα προκειμένου να υπολογιστεί με ακρίβεια η ηλικία του”.

Ο Ανδρέας ήταν ήρεμος και φιλικός αρκούδος και στο χώρο όπου ζούσε άφηνε ακόμη και γάτες να μπαίνουν μέσα, να φωλιάζουν στο τρίχωμά του και να κοιμούνται μαζί του.

Ιδιαίτερα κοινωνικός, ο παππούς Ανδρέας, αντιλαμβανόταν την παρουσία των φροντιστών μέσω της όσφρησης, αφού οι άλλες του αισθήσεις του είχαν εξασθενήσει και τους άφηνε να τον ταΐζουν μέλι με κουταλάκι!

“Όταν πέθανε, με ειδοποίησαν και μου είπαν: ‘Τάσο, ο φίλος σου πέθανε’” λέει ο κ. Δαρβάρης, προσθέτοντας ότι κάθε άνοιξη ανησυχούσαν μήπως ο Ανδρέας, λόγω της προχωρημένης ηλικίας, δεν ξυπνήσει από τον χειμέριο ύπνο.

Να σημειωθεί ότι το προσδόκιμο ζωής υπολογίζεται στα 25 χρόνια για τις αρκούδες που ζουν ελεύθερες και στα 30 για όσες είναι σε αιχμαλωσία.
Ο κ. Δαρβάρης, αποχαιρετώντας τον Ανδρέα, θυμήθηκε ένα ποιηματάκι που είχε γράψει γι΄ αυτόν:

«Έζησα πολλά χρονάκια

με χορό και τραγουδάκια

γύρω- γύρω από το ντέφι

για να κάνει ο κόσμος κέφι

και πάντα παρακαλούσα

μια ζωή αντίστροφη να ζούσα…».

(πηγή: nooz.gr,  ΑΜΠΕ)

Φωτογραφίες από μία παιδική χαρά, που πιστεύεται ότι είναι η πρώτη στον κόσμο, ανακάλυψαν ιστορικοί.

Η συγκεκριμένη παιδική χαρά δημιουργήθηκε πριν από 90 χρόνια στο Wicksteed Park στο Κέτερινγκ του Northamptonshire, το πρώτο πάρκο του είδους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι κούνιες αποτελούνται από μακριά σχοινιά μήκους περίπου 4 μέτρων, που στερεώνονται σε μεταλλικές κολόνες και δεν έχουν κάθισμα ούτε κάποια αλυσίδα ασφαλείας για τους χρήστες. Μικροί και μεγάλοι αιωρούνται ανεβάζοντας την αδρεναλίνη στα ύψη.

Η παιδική χαρά κατασκευάστηκε το 1923 από τον Charles Wicksteed, ως μέρος του οράματός του για να εμπνεύσει και να ενθαρρύνει τις οικογένειες να υιοθετήσουν το παιχνίδι στην παιδική χαρά ως μέρος της υγείας και της ευημερίας τους.

Αρχικά το πάρκο είχε κούνιες και τσουλήθρες και σύντομα προστέθηκαν μονόζυγα. Από τότε μέχρι σήμερα η παιδική χαρά εξελίχθηκε και άλλαξε όψη, δεν έχασε ποτέ όμως το ρόλο που έχει στην κοινωνία.

(πηγή: perierga.gr)

Ο Ιταλός Daniel Carbajal Solsona βρέθηκε μπροστά σε ένα υπερθέαμα! Ένα μικρό πουλάκι έφτιαχνε τη φωλιά του στο περβάζι του παραθύρου και εκείνος αποφάσισε να απαθανατίσει όλη τη διαδικασία βήμα βήμα. Με λίγη λάσπη που κάθε φορά φέρνει με το ράμφος του, το πουλί ξεκινά να δημιουργεί το… κατάλυμά του, όπου θα στεγάσει την οικογένειά του. Πραγματικά οι εικόνες μιλάνε από μόνες τους…

(πηγή: perierga.gr)

Υπόγεια λίμνη νερού, η οποία εκτιμάται ότι υπήρξε απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο για δισεκατομμύρια χρόνια, ανακάλυψαν καναδοί και βρετανοί επιστήμονες.

Σύμφωνα με τις σχετικές χημικές αναλύσεις, το  παγιδευμένο στη λίμνη νερό, το οποίο κάποτε μάλλον έρρεε στην επιφάνεια, έχει ηλικία τουλάχιστον 1,5 δισ. ετών.

Δεν αποκλείεται πάντως να είναι και πολύ παλαιότερο με βάση την χρονολόγηση των γύρω πετρωμάτων, η ηλικία των οποίων εκτιμάται σε 2,7 δισ. έτη.

Πρόκειται για τον αρχαιότερο υδροφόρο ορίζοντα που έχει βρεθεί ποτέ και ενδέχεται να φιλοξενεί μικροσκοπικές πρωτόγονες μορφές ζωής.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γεωχημείας Κρις Μπαλεντάιν του πανεπιστημίου του Μάντσεστερ και τον δρ. Γρεγκ Χόλαντ του πανεπιστημίου του Λάνκαστερ,  εντόπισαν το νερό σε πηγάδια γεώτρησης που είχαν ανοιχτεί σε ένα ορυχείο χαλκού και ψευδαργύρου στο Οντάριο, σε βάθος 2,4 χιλιομέτρων. Το νερό εκρέει από την πηγή του με ρυθμό περίπου δύο λίτρων το λεπτό.

Οι επιστήμονες θα αναζητήσουν ίχνη ζωής στο αρχαίο νερό, το οποίο χρονολογείται από μια εποχή όπου στη Γη υπήρχαν μόνο μονοκύτταροι οργανισμοί. Οι τυχόν ακραιόφιλοι (ή εξτρεμόφιλοι) μικροοργανισμοί που θα μπορούσαν να επιβιώσουν σε τέτοια σκοτεινά βάθη, θα πρέπει να βασίζονται όχι στην ηλιακή, αλλά στη χημική ενέργεια του υδρογόνου και του μεθανίου από τα γύρω πετρώματα.

Η ανακάλυψη αυτή ανοίγει το δρόμο για την ανάπτυξη νέων τεχνικών αναζήτησης μικροβιακής εξωγήινης ζωής σε υπόγειους θύλακες νερού σε δορυφόρους πλανητών, όπως η Ευρώπη του Δία.

Μέχρι τώρα, το ρεκόρ αρχαιότερου νερού κατείχε το υπόγειο νερό που είχε ανακαλυφθεί σε ένα νοτιαφρικανικό ορυχείο σε βάθος 2,8 χλμ., στο οποίο είχε βρεθεί ότι φιλοξενούνται και μικρόβια.

(πηγή: briefingnews.gr)