Εκτός από τον κορονοϊό, μια ακόμη πανδημία απειλεί την Ευρώπη: Η ενδοοικογενειακή βία

Του Nils Muižnieks*

Τον προηγούμενο μήνα ο ΟΗΕ προειδοποίησε για μια ακόμη πανδημία, εκτός από αυτή του κορονοϊού: την παγκόσμια αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας.

Σε όλον τον κόσμο, έχουν αυξηθεί σημαντικά οι αναφορές περιστατικών βίας κατά γυναικών και κοριτσιών κατά τη διάρκεια της καραντίνας και των άλλων περιοριστικών μέτρων, τα οποία ανάγκασαν πολλές γυναίκες να παραμείνουν παγιδευμένες στο ίδιο σπίτι με τους καταπιεστές τους ή δεν τους επέτρεψαν να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες στήριξης και ασφάλειας.

Στην Πολωνία, η κατάσταση των γυναικών και των κοριτσιών ενδέχεται να γίνει ακόμη πιο επικίνδυνη καθώς ο υπουργός δικαιοσύνης της χώρας Zbigniew Ziobro κατέθεσε το περασμένο σαββατοκύριακο πρόταση για αποχώρηση από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, μια ευρωπαϊκή συνθήκη- ορόσημο για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης και της ενδοοικογενειακής βίας. Όπως δήλωσε, η συνθήκη είναι «επιβλαβής» επειδή «εμπεριέχει στοιχεία ιδεολογικής φύσεως», ζητώντας από τα σχολεία να εκπαιδεύουν τα παιδιά σχετικά με ζητήματα φύλου. Οι επικριτές του λένε ότι αυτός ο λόγος αποτυπώνει την ευρύτερη επιθυμία της κυβέρνησης να ενισχύσει την πατριαρχία δαιμονοποιώντας τα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα των φύλων.

Ο Πρωθυπουργός δήλωσε χτες ότι η Σύμβαση πρέπει να εξετασθεί από το Συνταγματικό Δικαστήριο για το εάν είναι σύμφωνη με το σύνταγμα της Πολωνίας, πράγμα που μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά την απόφαση. Ωστόσο αυτή η εξέλιξη είναι ανησυχητική ιδίως γιατί η ανεξαρτησία του δικαστηρίου διακυβεύεται σε μεγάλο βαθμό.

Το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) και οι εταίροι στον συνασπισμό του είναι στενά συνδεδεμένοι με την καθολική εκκλησία και προωθούν συνεχώς μια νεοσυντηρητική κοινωνική ατζέντα. Για πολλά χρόνια, η λανθασμένη παρουσίαση των δικαιωμάτων των γυναικών και της ισότητας των φύλων ως μια «ιδεολογία του φύλου» έχει πυροδοτήσει επιθέσεις κατά των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης έχει από καιρό βρεθεί στο στόχαστρο των λαϊκιστών που ενστερνίζονται τον ψευδή ισχυρισμό του υπουργού ότι απειλεί τις «παραδοσιακές οικογενειακές αξίες».

Πίσω από τα λόγια του βρίσκεται μια βαθιά περιφρόνηση για τα δικαιώματα των γυναικών, των κοριτσιών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η αποχώρηση από τη Σύμβαση θα ήταν ένα πολύ επικίνδυνο μέτρο με καταστροφικές συνέπειες για εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια καθώς και για οργανώσεις που παρέχουν σημαντική στήριξη σε επιζήσασες σεξουαλικής και ενδοοικογενειακής βίας. Στέλνει το μήνυμα ότι η προσωπική τους ευημερία και ασφάλεια δεν αξίζουν προστασίας. Αποτελεί επίσης μια οπισθοδρομική απόφαση που απαγορεύεται ρητά από το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, αν και ελλιπή, φανερώνουν μια θλιβερή εικόνα. Σύμφωνα με στοιχεία από το 2019, περισσότερες από 65.000 γυναίκες και 12.000 παιδιά στην Πολωνία ανέφεραν περιστατικά ή βρέθηκαν να έπεσαν θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Έγιναν μόλις 2.527 έρευνες για βιασμούς . Πολωνικές ΜΚΟ εκτιμούν ότι το ποσοστό των βιασμών που αναφέρθηκαν είναι εξαιρετικά χαμηλό.

Μια πρόσφατη έρευνα στην Ευρώπη έδειξε ότι οι Πολωνές είναι αυτές που αναφέρουν τα λιγότερα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην Ευρώπη. Αυτό το χαμηλό επίπεδο καταγγελιών στην αστυνομία, όπως έδειξε η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη, σχετίζεται με την έλλειψη εμπιστοσύνης στο δικαστικό σύστημα και τον φόβο των θυμάτων ότι δεν θα τις πιστέψουν. Ωστόσο, το χαμηλό ποσοστό καταγγελιών διαστρεβλώνεται από τον υπουργό δικαιοσύνης και προβάλλεται ως απόδειξη των χαμηλών επιπέδων βίας κατά των γυναικών στην Πολωνία.

Από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού οι τηλεφωνικές γραμμές στήριξης και οι ξενώνες φιλοξενίας σε όλη την Ευρώπη έχουν αναφέρει μια ανησυχητική αύξηση στις κλήσεις από γυναίκες που βρίσκονται σε κίνδυνο λόγω της καραντίνας και των άλλων περιοριστικών μέτρων. Η Πολωνία δεν αποτελεί εξαίρεση. Αν και μπορεί να χρειάζεται να επιβληθούν περιορισμοί για την αποφυγή εξάπλωσης του ιού, τα κράτη πρέπει επίσης να πάρουν κατάλληλα μέτρα για την ασφάλεια των γυναικών και των κοριτσιών. Η αποχώρηση από τη Σύμβαση κάνει ακριβώς το αντίθετο.

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης παρέχει ορισμένες σημαντικές εγγυήσεις για γυναίκες και κορίτσια. Είναι η πρώτη ευρωπαϊκή συνθήκη που στοχεύει συγκεκριμένα τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία. Καλύπτει όλες τις μορφές βίας που βασίζονται στο φύλο. Τα κράτη που επικύρωσαν τη Σύμβαση, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, έχουν την υποχρέωση να προστατεύουν και να υποστηρίζουν της επιζήσασες από τέτοιου είδους βία. Πρέπει επίσης να καθιερώσουν υπηρεσίες όπως ανοιχτές γραμμές, ξενώνες, ιατρικές υπηρεσίες, συμβουλευτική και νομική βοήθεια.

Μέχρι σήμερα, η Σύμβαση έχει υπογραφεί από τη συντριπτική πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών και της ΕΕ στο σύνολό της και έχει επικυρωθεί από 34 από αυτά. Μόνο το 2018, η Σύμβαση τέθηκε σε ισχύ σε εννέα χώρες (Κροατία, Κύπρος, Γερμανία, Εσθονία, Ελλάδα, Ισλανδία, Λουξεμβούργο, Βόρεια Μακεδονία και Ελβετία) και το 2019 η Ιρλανδία επικύρωσε τη συνθήκη, μετά την ιστορική ψηφοφορία ορόσημο που έθεσε τέλος στη σχεδόν πλήρη απαγόρευση των αμβλώσεων στη χώρα.

Ωστόσο, σε μερικές χώρες η επιθυμία αποχώρησης από τη Σύμβαση βρίσκεται υψηλά στην πολιτική ατζέντα. Στην Τουρκία, για παράδειγμα, γυναικείες ομάδες εκφράζουν ανησυχίες για την εντατικοποίηση των εκκλήσεων για τις συζητήσεις για αποχώρηση από τη Σύμβαση στην κεντρική εκτελεστική επιτροπή του κυβερνώντος κόμματος στις 5 Αυγούστου. Όλα αυτά την ίδια στιγμή που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναφέρουν συνεχώς δολοφονίες γυναικών από άντρες.

Σε άλλες χώρες, όπως η Βουλγαρία και η Σλοβακία, και προσφάτως η Ουγγαρία, τα κοινοβούλια δεν έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση βασιζόμενα σε λανθασμένες αντιλήψεις σχετικά με την έννοια του «φύλου», αγνοώντας εσκεμμένα τον επιβλαβή αντίκτυπο των στερεοτύπων των φύλων στις κοινωνίες που θέτουν τις γυναίκες και τα κορίτσια σε κίνδυνο λόγω βίας.

Παρόμοιες λανθασμένες αντιλήψεις καθυστερούν την επικύρωση της Σύμβασης στην Ουκρανία όπου οι υπάρχοντες νόμοι για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας εξακολουθούν να μην εφαρμόζονται επαρκώς. Αν και η επικύρωση της Σύμβασης δεν βρίσκεται στην ατζέντα του ουκρανικού κοινοβουλίου, η χώρα φαίνεται να εξετάζει το ζήτημα μετά από την κατάθεση 25.000 υπογραφών που ζητούσαν από τον Πρόεδρο να προχωρήσει σε επικύρωση.

Το 2018 στη Βουλγαρία, το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας έκρινε ότι η Σύμβαση δεν ήταν σύμφωνη με το σύνταγμα, εντείνοντας έτσι τις επικίνδυνες λανθασμένες αντιλήψεις σχετικά με το πεδίο εφαρμογής και τη φύση της συνθήκης.

Η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού φανέρωσε μια επιτακτική ανάγκη: οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο πρέπει να ενισχύσουν την προστασία για τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών.

Εάν η Πολωνία κάνει το ακριβώς αντίθετο, θα στείλει το πολύ ανησυχητικό μήνυμα ότι η προστασία των γυναικών και των κοριτσιών από τη βία δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα.

—

*Ο Nils Muižnieks είναι Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη

(Πηγή: amnesty.gr)