Λόγια της γρίπης

Συντάκτης: Παύλος Μεθενίτης

Είναι δύσκολο να φανταστούμε πως ο υπεύθυνος για κάποιες εκατόμβες θυμάτων στην Ιστορία, για δεκάδες εκατομμύρια νεκρών, είναι τόσο ασύλληπτα μικρός. Θα έπρεπε να μπουν στη σειρά, το ένα μπροστά απ’ το άλλο, γύρω στα 700 χιλιάδες άτομα του είδους του για να καλυφθεί το μήκος ενός εκατοστού – ακόμα κι ένα βακτηρίδιο είναι γίγαντας μπροστά του, όντας εκατό φορές μεγαλύτερο.

Όμως, ως γνωστόν δεν είναι το μέγεθος που μετράει, αλλά οι ικανότητες: η σημαντικότερη είναι η δυνατότητα που έχει αυτός ο καταστροφέας να αλλάζει γρήγορα μορφή, ώστε να μην τον αναγνωρίζουν οι διώκτες του. Δεν του λείπει ούτε η στρατηγική: όταν στριμώχνεται, υποχωρεί, για να δώσει αργότερα τη μάχη, όταν οι συνθήκες θα είναι περισσότερο ευνοϊκές γι’ αυτόν. Τότε, δεν δείχνει κανένα έλεος, πλήττοντας πρώτα τους πιο αδύναμους. Και η αντοχή του είναι απαράμιλλη: δεν ηττάται ποτέ ολοκληρωτικά, δεν εξαλείφεται – μπορεί να χάσει μια μάχη σήμερα, και μια άλλη αύριο, αλλά τον πόλεμο τελικά θα τον κερδίσει.

Ο λόγος για τον ιό της γρίπης, που, όπως λένε οι γιατροί, δημιουργεί κάθε τριάντα χρόνια περίπου μια πανδημία, η οποία απειλεί μέχρι και τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό! Πράγματι, αυτό το τέρας μας έχει αρπάξει για τα καλά, εδώ και χιλιάδες χρόνια, ανθρώπους, ζώα και πτηνά, και δεν λέει να μας αφήσει. Δεν είναι τυχαίο που η αρρώστια που προκαλούν τα διάφορα στελέχη των ιών RNA της οικογένειας των Ορθοβλεννοϊών λέγεται γρίπη: η λέξη προέρχεται από τον γαλλικό όρο «grippe», του ρήματος «gripper», που σημαίνει «αρπάζω απότομα».

Βέβαια, όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα κι ελάχιστα σε αφορούν εάν την έχεις αρπάξει κι είσαι τάβλα με 39 πυρετό, ρίγη και γαϊδουρόβηχα, καταπίνοντας τσάγια, αντιπυρετικά και σούπες μέχρι να κάνει η ρημάδα η γρίπη τον κύκλο της, ελπίζοντας πως δεν θα χρειαστεί να πας νοσοκομείο με καμιά πνευμονική επιπλοκή. Όταν είσαι λοιπόν σ’ αυτή την κατάσταση στο κρεβάτι, με μάτι θολό, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, μην μπορώντας να κάνεις τίποτα καλύτερο, διαβάζεις κάποια ενδιαφέροντα πράγματα για τη γρίπη.

Η αρρώστια είναι μια παλιά μας γνωριμία: το 415 π.Χ. ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρθηκε σε μια επιδημία που αποδεκάτισε τον στρατό των Αθηναίων στη Σικελία – αυτή η επιδημία είχε όλα τα χαρακτηριστικά της γρίπης. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Ιπποκράτης περιέγραψε με επιστημονικούς όρους την επιδημία της νόσου. Οσο για την πρώτη πανδημία της γρίπης, αυτή καταγράφηκε το 1580 μ.Χ. Ξεκίνησε στην Ασία, απ’ όπου ταξιδιώτες-φορείς του ιού μετέδωσαν τη γρίπη σε Αφρική, Ευρώπη και Αμερική.

Όμως, είναι δύσκολο να φανταστούμε σήμερα πως η επιδημία της γρίπης του 1918, που ονομάστηκε «ισπανική», σκότωσε τουλάχιστον 22 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο, όσα δηλαδή ήταν τα θύματα συνολικά, στρατιώτες και άμαχοι, του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου! Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, η πανδημία είχε θύματα 55 έως 100 εκατομμύρια ανθρώπους, όσους δηλαδή χάθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο! Να σημειώσουμε πως από αυτή τη γρίπη προσεβλήθησαν γύρω στα 500 εκατομμύρια άτομα…

Η επικρατέστερη θεωρία λέει πως η πανδημία ξεκίνησε από κάποιους γριπιασμένους Αμερικανούς νεαρούς, που παρουσιάστηκαν τον Μάρτη του 1918 στον Καμπ Φάνστον του Τέξας για να στρατολογηθούν (φωτ.). Οι νεαροί εστάλησαν εσπευσμένα στο Δυτικό Μέτωπο, για τις ανάγκες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στην Ισπανία. Καθώς περνούσε ο καιρός, η γρίπη μεταδιδόταν ταχύτατα στους στρατιώτες, που την κουβαλούσαν μαζί τους όπου κι αν πήγαιναν, προελαύνοντας ή επιστρέφοντας: Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία, Γερμανία, Πολωνία, ΗΠΑ – ο ιός της γρίπης θέρισε την Ευρώπη. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, η γρίπη είχε περάσει τα σύνορα της ηπείρου φτάνοντας στην Ινδία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Νότια Αφρική, δημιουργώντας αληθινές εκατόμβες.

Οι δύο επόμενες πανδημίες της γρίπης μέσα στον 20ό αιώνα ευτυχώς δεν είχαν τη βαρύτητα εκείνης του ’18, αλλά έστειλαν κι αυτές κάμποσους ανθρώπους στον τάφο: η γνωστή «ασιατική γρίπη» σκότωσε γύρω στο ένα εκατομμύριο άτομα! Η γρίπη ξεκίνησε από την Κίνα τον Μάρτιο του 1957, επεκτάθηκε γρήγορα στη Νοτιοανατολική Ασία και την Ιαπωνία, ενώ τον Μάιο του ίδιου χρόνου είχε φτάσει στην Αυστραλία, την Ινδονησία και την Ινδία. Το καλοκαίρι η γρίπη είχε χτυπήσει στην Ευρώπη, την Αφρική, τη Βόρεια και Νότια Αμερική. Μέσα σε έξι μήνες ο ιός είχε κάνει τον γύρο του κόσμου….

Η πανδημία του 1968, που έγινε γνωστή ως «γρίπη του Χονγκ Κονγκ», ξεκίνησε από εκεί, μετά επεκτάθηκε στη Νοτιοανατολική Ασία, ενώ τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου έφτασε στις ΗΠΑ μέσω των στρατευμάτων που επέστρεψαν από το Βιετνάμ. Η θνητότητα από αυτή την πανδημία υπολογίζεται μεταξύ μισού και ενός εκατομμυρίου ατόμων…

Αν βλέπετε μια παράξενη σχέση μεταξύ πολέμου και γρίπης, δεν είστε οι μόνοι. Το έχουν επισημάνει και λογοτέχνες, που έχουν εμπνευστεί από το κοινωνικό αποτύπωμα της νόσου… Η ποιήτρια Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη στο ποίημά της «Les guelles Cassees» γράφει: «Στις 3 Νοέμβρη του ’18/ ο Μπλαιζ Σεντράρ και ο Γκιγιώμ /καθόντουσαν για μεσημεριανό/στο Μονπαρνάς. Μιλούσαν/για τη Γρίπη, που πιο πολλούς/είχε θερίσει στρατιωτικούς κι από τον πόλεμο/ Ο Απολλιναίρ είχε επιζήσει, μέχρι τότε,/χτυπήματα στο μέτωπο, τρυπανισμό·/κυκλοφορούσε δε, μ’ εκείνον/ τον χαρακτηριστικό επίδεσμο/που ξέρουμ’ όλοι από τις φωτογραφίες./Έξι μερόνυχτα μετά/ήταν νεκρός, από τη Γρίπη».

Η κατακλείδα σ’ αυτά τα «λόγια της γρίπης» ανήκει στον Τσαρλς Μπουκόφσκι. Λέει λοιπόν ο Αμερικανός ποιητής και πεζογράφος, στο ποίημά του «Πέθανε στις 9 Απριλίου 1553»: «Στο κρεβάτι με γρίπη διαβάζοντας Ραμπελαί/ καθώς η γάτα ροχαλίζει/ η τουαλέτα του μπάνιου σφυρίζει/και τα μάτια μου καίνε./ Αφήνω τον Ραμπελαί κάτω/και ανοιγοκλείνω τα βλέφαρά μου…». Παρεμπιπτόντως, ο Γεώργιος Σουρής δεν πρόλαβε να γράψει κάτι για τη γρίπη – πέθανε στην επιδημία του 1919…

(Πηγή: efsyn.gr)