Όταν δεν πάνε τα παιδία σχολείο, πηγαίνει το σχολείο στα παιδιά

Συνέντευξη με μια δασκάλα που κάνει μαθήματα σε καταυλισμούς ρομά

Τα έχεις πετύχει στο δρόμο να κάθονται σε μία γωνία με απλωμένο το χέρι, να περνούν από δίπλα σου προσπαθώντας να παίξουν μουσική σε κάποιο μισοσπασμένο ακορντεόν. Σου έχουν καθαρίσει το τζάμι του αυτοκινήτου στα φανάρια και σου έχουν πουλήσει αναπτήρα ή χαρτομάντηλα μέσα στον ηλεκτρικό. Αυτό όμως που δεν έχει τύχει να δεις είναι αυτά τα παιδιά να ξυπνούν το πρωί, να φορούν τη σχολική τους τσάντα και να κατευθύνονται στο σχολείο.

Τι συμβαίνει όμως όταν τα παιδιά δεν πάνε σχολείο; Πάει το σχολείο στα παιδιά. Η Μένη μαζί με την ομάδα εκπαιδευτών του MobileSchool έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα να προσεγγίζουν τα παιδιά στο περιβάλλον που κινούνται- πλατείες, δρόμους, καταυλισμούς της Θεσσαλονίκης κι από εργαζόμενους ή ζητιάνους να τα κάνουν ξανά… παιδιά.

«Πριν τέσσερα χρόνια,  τελειώνοντας τις σπουδές μου στην Πάτρα στο τμήμα Κοινωνικής Εργασίας πήγα στην PRAKSIS ως ασκούμενη Κοινωνική Λειτουργός. Έτυχε όταν ξεκινούσα την πρακτική μου να ξεκινάει και το πρόγραμμα “Παιδιά της Διπλανής Πόρτας/ MobileSchool”. Είναι ένα πρόγραμμα που υλοποιείται στη Θεσσαλονίκη, με την συνεργασία PRAKSIS και ΑΡΣΙΣ, έπειτα από αίτημα των δύο Μ.Κ.Ο. στον οργανισμό ”MOBILESCHOOL” στο Βέλγιο.

Το MobileSchool, το Κινητό Σχολείο είναι ένα κουτί από μαυροπίνακα πάνω σε ρόδες, που ανοίγει σαν τηλεσκόπιο από τις δύο μεριές του. Ανοιγόμενο  σχηματίζονται 12 μέτρα μαυροπίνακα έτοιμο για δράση.  Το Κινητό Σχολείο πηγαίνει σε πλατείες κι από καταυλισμό σε καταυλισμό στη Θεσσαλονίκη για να βρει τα παιδιά του δρόμου, τα παιδιά που δεν είναι ενταγμένα στο σχολείο για να τα διδάξει όχι ως ένα τυπικό σχολείο αλλά με στόχο να τους οδηγήσει σε σχολικό περιβάλλον.

Τα μαθήματα γίνονται κυρίως σε καταυλισμούς Ρομά και κρατούν περίπου 3 ώρες. Δεν υπάρχουν διαλείμματα, δεν υπάρχουν τετράδια, δεν υπάρχουν βιβλία, δεν υπάρχει δουλειά για το σπίτι, ό, τι κάνουμε είναι εκείνες οι 3 ώρες. Μαθαίνουμε στα παιδιά γραφή, ανάγνωση, μαθηματικά, κάνουμε συζητήσεις για τα δικαιώματά τους, για τους κανόνες ατομικής υγιεινής. Υπάρχουν απλές τεχνικές και επίπεδα δυσκολίας ανάλογα με τις ομάδες των παιδιών.

Όταν πάμε για πρώτη φορά σε έναν καταυλισμό η επαφή γίνεται πάντα με τον άτυπο αρχηγό της ομάδας θέλουμε να είμαστε αποδεκτά στην ομάδα και όχι να επιβληθούμε σε αυτήν. Τους εξηγούμε ποιοι είμαστε, τι θέλουμε να κάνουμε και σταδιακά αρχίζουμε τα μαθήματα στα παιδιά. Τα παιδιά όταν μας βλέπουν τρελαίνονται. Μέσα από  αυτήν την διαδικασία καταφέρνουν να αναπτύξουν την αυτοεκτίμηση τους να πιστέψουν στον εαυτό τους, να ανακαλύψουν ότι έχουν ταλέντα και πολλές φορές να ανακαλύψουν δεξιότητες και  άγνωστα κομμάτια του εαυτού τους.

Το να αναπτύξω εγώ δεσμούς με αυτά τα παιδιά που μετακινούνται συνεχώς είναι μια σχέση σε διαπραγμάτευση. Πρέπει να είναι δυνατή αλλά να μην γίνεται σχέση εξάρτησης. Το παιδί πρέπει να μας εμπιστευτεί αλλά όχι να «κρεμαστεί» από πάνω μας. Είναι σημαντικό, και θυμάμαι πόσο το τόνιζαν οι εκπαιδευτές μας να προσέχουμε την σωματική επαφή με παιδιά. Αυθόρμητα όταν βρίσκεσαι μαζί τους θέλεις να τα αγκαλιάζεις. Μια τέτοια κίνηση θεωρείται εσφαλμένη πριν  γνωρίζεις καλά τα παιδιά. Η σωματική επαφή για αυτά βιωματικά μπορεί να είναι αποτέλεσμα κακοποίησης. Χρειάζεται σεβασμός και ιδιαίτερη μεταχείριση πριν αφεθείς στο αυτονόητο, να τα χαϊδέψεις.   Για πολλά παιδιά ενδέχεται η σωματική επαφή, αυτόματα να συνδέεται με ξύλο. Εγώ απλά άπλωσα το χέρι μου να του πω «γεια σου, τι κάνεις; Έλα να παίξουμε», και το πιτσιρίκι ζάρωσε και η έκπληξη του φαινόταν στο πρόσωπο του. Όταν έχεις το άγχος της πρώτης επαφής κάνεις τέτοια λάθη. Τελικά το πιτσιρίκι μετά από μεγάλη προσπάθεια κατάφερα να το πλησιάσω και δεθήκαμε πολύ καλά.

Τα παιδιά αυτά είναι δύσκολο να τα βγάλεις από το δρόμο. Θεωρούν αυτονόητο να δουλέψουν, να βοηθήσουν μαζεύοντας σίδερα. Το θεωρούν υποχρέωσή τους. Στην καλύτερη περίπτωση τα περισσότερα παιδιά που έχουν κάτι να πουλήσουν θεωρούν τους εαυτούς τους εργαζόμενους. Πουλάω και μου δίνεις λεφτά. Τα παιδιά που θα δεις στις καφετέριες, έχουν κηδεμόνες που εποπτεύουν, δεν ξέρω αν είναι γονείς. Υπήρχαν γονείς που μας έλεγαν δε θέλω το παιδί μου να έρθει στο σχολείο γιατί πρέπει να δουλέψει να υποστηρίξει το οικογενειακό εισόδημα.

Στα παιδιά του δρόμου είναι απαγορευτικό να δίνουμε χρήματα . Γιατί δεν διαχειρίζονται τα ίδια τα παιδιά τα λεφτά τους. Δεν είναι παιδιά που έχουν φύγει από το σπίτι τους, και προσπαθούν να επιβιώσουν. Τα δίνουν στις οικογένειες. Οι οικογένειες δεν ξέρουμε όμως πώς μπορούν να διαχειριστούν τα χρήματα αυτά, αν τα κάνουν φαγητό για τα παιδιά ή δεν ξέρω εγώ τι άλλο. Αν θέλουμε να βοηθήσουμε ένα παιδί του δρόμου, μπορούμε να του πάρουμε να φάει, να του πάρουμε να παίξει με μαρκαδόρους ή μπογιές, πάντα με σκεπτικό ότι το παιδί είναι δεκτικό σε αυτό. Αν το παιδί δεν θέλει να φάει και φύγει, it’sok. Ό, τι θα έδινες σε χρήματα καλύτερα να το πάρεις σε είδος εκείνη τη στιγμή. Αν ο γονιός δει ότι το παιδί δεν βγάζει λεφτά πιθανών  δε θα το στέλνει να δουλέψει. Και δεν σημαίνει ότι θα ασκήσει βία. Όταν βλέπει ότι ένα παιδί βγάζει λεφτά, πάντα θα θέλει παραπάνω.

Στην αρχή με σόκαραν πολλά πράγματα. Με σόκαρε το γεγονός ότι είχαμε πάει σε έναν καταυλισμό και το πιτσιρίκι ήταν Νοέμβρης και φορούσε ένα τεράστιο φούτερ, του έτρεχαν τα μανίκια, φορούσε ένα παντελόνι που του ήταν κοντό, τύπου σορτσάκι, ήταν ξυπόλητο μέσα στις λάσπες κι εγώ ήμουν με μπουφάν και κασκόλ και κρύωνα κι απορούσα πώς δεν έχει πεθάνει από το κρύο. Εκπλήσσεσαι με το πόσο σκληραγωγημένα είναι τα παιδιά, σε τι συνθήκες ζουν. Ότι ο καταυλισμός τους οριοθετείται με σκουπίδια, με χωματερή. Τρελαίνεσαι με το πώς επιβιώνουν.  Ναι, στην αρχή για δευτερόλεπτα μπορεί να νιώθεις ότι ζεις σε κακό όνειρο όμως μετά νιώθεις ότι μόνο με δράση αλλάζει η πραγματικότητα. Τα παιδιά μπορεί να έχουν απίστευτες εκρήξεις βίας μεταξύ τους, αλλά όχι  απέναντί μας. Και , έχει τύχει να κλείσουμε το κινητό σχολείο λόγω βίας επειδή τα παιδιά άρχιζαν να τσακώνονται μεταξύ τους.

Ο καταυλισμός είναι η πραγματικότητά μου. Τις πρώτες φορές που πήγα δεν κρύβω ότι είχα μεγάλη αμηχανία. Τώρα έχω συνηθίσει. Εμένα μου αρέσει πολύ η μέρα μου εκεί. Παίρνω πάρα πολλά από τα παιδιά. Όταν βλέπεις ότι σε περιμένουν όταν βλέπουν το βαν και τρελαίνονται. Όταν βλέπεις αγκαλιές, βλέπεις γελαστά πρόσωπα, παίρνω πάρα πολλά. Έχω περάσει πολύ ωραία μέσα στους καταυλισμούς.

Αν μπεις στην διαδικασία να νιώθεις οίκτο το έχεις χάσει το παιχνίδι. Δεν θεωρώ ότι τα παιδιά είναι δυστυχισμένα. Μπορεί να έχουν πολλές στερήσεις, αλλά δυστυχισμένα δεν τα λέω. Παρά τη φαινομενική μιζέρια και τη φτώχεια και τις δυσκολίες υπάρχουν και τα θετικά. Υπάρχουν αλάνες με παιδιά που τρέχουν και παίζουν με τις μπάλες και δεν είναι κολλημένα σε έναν υπολογιστή…»

(πηγή: left.gr)