Η κλιματική αλλαγή αγγίζει την Ελλάδα

Του Τάσου Σαραντή

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος δημοσιεύτηκε πανευρωπαϊκή έρευνα από την οποία προκύπτουν εφιαλτικά σενάρια για τη χώρα μας. Ούτε λίγο ούτε πολύ περιγράφει την Ελλάδα ως μια…

Τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα και τα τρωτά σημεία που θα προκύψουν για τη χώρα μας σε διαφορετικούς τομείς αποκαλύπτει πανευρωπαϊκή έρευνα της πρωτοβουλίας «Η Ευρώπη σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα». Κάποια από τα βασικά ευρήματα της έρευνας, που στηρίχτηκε στη διεθνή βιβλιογραφία, παρουσιάζονται με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.

Ελληνικές ακτές

Η μήκους 15.000 χλμ. ακτογραμμή της Ελλάδας διαβρώνεται σχεδόν κατά το ένα τρίτο της (28,6%), ως επί το πλείστον λιγότερο από 10 μέτρα σε χρονικό διάστημα 20-30 ετών. Σε περίπτωση που η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα ανέρχεται έως 1,8 χιλιοστά ανά έτος, σχεδόν οι μισές ακτές του Αιγαίου θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε αυτήν και οι υπόλοιπες μετρίως ευάλωτες. Εντούτοις, στο ενδεχόμενο ανόδου της στάθμης της θάλασσας άνω των 3,5 χιλιοστών ανά έτος, σχεδόν όλα τα παράλια του Αιγαίου θα καταστούν ιδιαίτερα ευάλωτα.

Η μέση στάθμη της θάλασσας στη Μεσόγειο αναμένεται να αυξάνεται κατά 5 εκατοστά ανά δεκαετία. Ειδικότερα το επίπεδο της θάλασσας θα ανέβει περίπου 50 εκατοστά κατά μέσο όρο από το έτος 2100. Το Δέλτα του Νείλου, η Βενετία και η Θεσσαλονίκη φαίνεται να είναι οι πιο ευαίσθητες περιοχές της Μεσογείου.

Για τη Μεσόγειο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν μια ραγδαία άνοδο της στάθμης των θαλασσών, μέχρι 20 χιλιοστά ανά έτος, στην ανατολική Μεσόγειο. Ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας στο Αιγαίο Πέλαγος στα τέλη της δεκαετίας του 1990 έφτασε στην υψηλότερη τιμή των τελευταίων 30-40 χρόνων και συσχετίζεται με τη συνεχή αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας πάνω από τη λεκάνη της Μεσογείου (0,12 βαθμούς Κελσίου ανά έτος στο ανατολικό τμήμα).

Σύμφωνα με το σενάριο, κατά το οποίο η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί κατά μισό μέτρο το 2100, το 15% της σημερινής συνολικής έκτασης των παράκτιων υγρότοπων στην Ελλάδα αναμένεται να πλημμυρίσει. Οι εκτιμώμενες οικονομικές απώλειες από τη διάβρωση (για χρήσεις γης: αστική, τουριστική, υγρότοπων, δασών και της γεωργίας) στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας για το 2100 ανέρχονται σε περίπου 356 εκατ. ευρώ για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά μισό μέτρο και σε 649 εκατ. για την άνοδο κατά ένα μέτρο.

Ξηρασία-δασικές πυρκαγιές

Για την Κρήτη, σύμφωνα με ένα πρώτο σενάριο, αναμένεται μείωση των βροχοπτώσεων και αύξηση της θερμοκρασίας για την περίοδο 2001-2100, με αποτέλεσμα τη μείωση της ροής κατά 18%-56%, τη μείωση της υγρασίας του εδάφους κατά 15%-34% και τη μείωση του όγκου της δεξαμενής των υπόγειων υδάτων κατά 22%-65%. Εντούτοις, σύμφωνα με ένα δεύτερο χειρότερο σενάριο, τα ποσοστά ανεβαίνουν έως και 98%, 109% και 81% για τη ροή, την υγρασία του εδάφους και τα υπόγεια ύδατα αντίστοιχα.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ξηρασίας μπορεί να επιδεινωθούν από μη βιώσιμες τάσεις στη χρήση του νερού. Για παράδειγμα, ο όγκος του νερού στη λίμνη Υλίκη, περίπου 100 χλμ. βορειοανατολικά της Αθήνας, έχει μειωθεί στο ένα τρίτο του αρχικού μεγέθους του, εν μέρει εξαιτίας της σοβαρής ξηρασίας του 2000, αλλά και ως αποτέλεσμα της αύξησης της ζήτησης πόσιμου νερού. Ομοίως, η λίμνη Δοϊράνη, που βρίσκεται ανάμεσα στην Ελλάδα και την ΠΓΔ της Μακεδονίας, βρίσκεται σε κίνδυνο ξήρανσης, απειλώντας έτσι ένα από τα πλουσιότερα αποθέματα αλιείας εσωτερικών υδάτων στην Ευρώπη. Η ξηρασία ενδέχεται επίσης να αποδυναμώσει την αντίσταση ορισμένων ειδών φυτών και να αυξήσει την ευαισθησία τους σε δασικές πυρκαγιές, όπως συνέβη στη Σάμο το καλοκαίρι του 2000.

Ο μέσος αριθμός των πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων ήταν σημαντικά υψηλότερος στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της περιόδου 1978-1997, όταν η χώρα εισήλθε σε μια παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας. Το καλοκαίρι του 2007 οι πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας προκάλεσαν την απώλεια 67 ζωών, ενώ οι καμένες δασικές και γεωργικές εκτάσεις έφτασαν περίπου το 2% (190.836 εκτάρια) της συνολικής έκτασης της Ελλάδας.

Καύσωνες

Η μεταβολή στον αριθμό των ημερών με θερμοκρασία άνω των 35 βαθμών Κελσίου στις ελληνικές πόλεις -με επιπλέον 10 έως 20 ζεστές μέρες τον χρόνο- αναμένεται να έχει επίδραση δυσφορίας στον πληθυσμό τους. Ο αριθμός των ζεστών νυκτών ετησίως, με θερμοκρασία άνω των 20 βαθμών Κελσίου, αναμένεται να αυξηθεί περίπου κατά έναν επιπλέον μήνα ανά έτος.

Περίπου 5 έως 15 επιπλέον ημέρες τον χρόνο θα απαιτείται χρήση κλιματιστικών, ενώ σχεδόν όλες οι αστικές περιοχές στην Ελλάδα θα χρησιμοποιούν τη θέρμανση κατά 15 ημέρες λιγότερο ανά έτος.

Γεωργία

Ανάλογα με το τμήμα της Ελλάδας που εξετάζεται και σύμφωνα με ένα σενάριο μεσαίων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για την περίοδο 2021-2050, το μέγιστο μήκος ξηρασίας (όταν οι βροχοπτώσεις είναι μικρότερες από 1 χιλιοστό ανά ημέρα) μπορεί να αυξηθεί κατά 10-20 ημέρες. Ο αριθμός των νυκτών με παγετό, που καθίσταται σημαντικός παράγοντας ιδίως για τις ευαίσθητες καλλιέργειες, όπως τα εσπεριδοειδή, πιθανώς θα μειωθεί κατά 10-15 ημέρες. Η απόδοση της παραγωγής αραβοσίτου στην Ελλάδα μπορεί να μειωθεί σημαντικά, λόγω της κλιματικής αλλαγής κατά 42%-60% στη Βόρεια Ελλάδα, 35%-47% στη δυτική και κεντρική Ελλάδα και 40%-52% στη νότια Ελλάδα.

(πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών)