Περίπου 130.000 νέες περιπτώσεις μελανώματος διεθνώς κάθε χρόνο

Του Κοσμά Ζακυνθινού

ΣΤΙΒΑΔΑ ΟΖΟΝΤΟΣ: ΒΛΑΒΕΡΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΙΩΔΟΥΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ

Η μείωση της στιβάδας του όζοντος, η έκθεση στον ήλιο για ψυχαγωγικούς λόγους και η αυξημένη χρήση solarium αποτελούν τους βασικούς λόγους αύξησης των κρουσμάτων του κακόηθες μελανώματος, της πιο επιθετικής μορφής καρκίνου του δέρματος παγκοσμίως, που ευθύνεται για το 80% των θανάτων.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται περίπου 130.000 νέες περιπτώσεις μελανώματος διεθνώς, εκ των οποίων σχεδόν το 80% είναι στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία.

Το στρώμα του όζοντος ενεργεί σαν μια γιγαντιαία ομπρέλα πάνω από τη Γη και προστατεύει τον άνθρωπο από τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου, που προκαλεί εγκαύματα, καρκίνο του δέρματος και καταρράκτη. Όταν το στρώμα του όζοντος αδυνατίζει, όπως η λεγόμενη «Τρύπα του όζοντος» πάνω από την Ανταρκτική, οι υπεριώδεις ακτίνες φθάνουν στην επιφάνεια της Γης, απειλώντας τον άνθρωπο και το περιβάλλον – τα ζώα και τα φυτά. Μείωση κατά 1% της στοιβάδας του όζοντος οδηγεί σε αύξηση κατά 2% των καρκίνων του δέρματος και του καταρράκτη.

Το όζον στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, καθώς απορροφάει τις υπεριώδεις ηλιακές ακτινοβολίες. Οι υπεριώδεις ηλιακές ακτινοβολίες αποτελούν το 10% της συνολικής ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη Γη. Χωρίζεται σε τρία είδη, τη UV-A, τη UV-B και την πιο επικίνδυνη, την UV-C. Η τελευταία είναι αυτή που απορροφάται από το όζον στη στρατόσφαιρα. Η UV-C, είναι η πιο επικίνδυνη υπεριώδης ακτινοβολία, καθώς αποτελεί τη βασικότερη αιτία για το μελάνωμα, μια μορφή θανατηφόρου καρκίνου του δέρματος. Στην Αυστραλία, όπου η υπεριώδης ακτινοβολία είναι 15% περισσότερη από την Ευρώπη, εκτιμάται πως την τελευταία δεκαετία, οι περιπτώσεις μελανώματος είναι αυξημένες κατά 23% για τις γυναίκες και 28% για τους άντρες.

Επίσης, η ακτινοβολία UV-C αποτελεί αιτία του καταρράκτη, καθώς είναι αρκετά ισχυρή ώστε να περάσει μέσα από τον αμφιβληστροειδή του ματιού. Ενδεχομένως η κυριότερη επίδραση της UV-C στους ζωντανούς οργανισμούς είναι η μετάλλαξη του DNA τους. Μάλιστα, είναι τόσο ισχυρή που οι επιστήμονες τη χρησιμοποιούν σε εργαστήρια και υπό κατάλληλες συνθήκες για να επιτύχουν μεταλλάξεις γονιδίων. Πιο συγκεκριμένα, η UV-C αλλοιώνει το DNA σε τέτοιο βαθμό ώστε αυτό σταδιακά να χάνει την ιδιότητα του να διαιρείται και να πολλαπλασιάζεται.

Συνεπώς, η τρύπα του όζοντος επιτρέπει την είσοδο των υπεριωδών ακτινοβολιών στην ατμόσφαιρα της Γης, προκαλώντας όλα αυτά τα προβλήματα στους ζωντανούς οργανισμούς. Ωστόσο, επιπτώσεις του φαινομένου αφορούν και το περιβάλλον. Η επικρατέστερη άποψη είναι πως εφόσον το όζον, που απορροφά μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας, μειώνεται, θα εισέρχεται περισσότερη θερμότητα στη Γη, η οποία σε συνδυασμό με το επίσης σοβαρό φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα συντελεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Ωστόσο, στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας άρχισε να σχηματίζεται η αντίληψη πως η τρύπα του όζοντος ψύχει αντί να θερμαίνει τη Γη.

Αύξηση κρουσμάτων στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία μελετών, το μελάνωμα είναι, εάν όχι ο συχνότερος, ο φονικότερος καρκίνος του δέρματος. Ήδη στη Βόρεια Ευρώπη και στην Αμερική περιλαμβάνεται στους δέκα συχνότερους καρκίνους στον άνθρωπο. Στη χώρα μας, μολονότι τα ποσοστά μελανώματος είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, δεν παύουν όμως να αυξάνονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Κυρίαρχος παράγοντας κινδύνου είναι η έκθεση στον ήλιο, καθώς ο σύγχρονος τρόπος ζωής ευνοεί την εμφάνιση του μελανώματος. Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, ιδίως κατά την παιδική ηλικία, είναι κρίσιμη. Επιπλέον φαίνεται ότι οι άνδρες παρουσιάζουν χειρότερη εξέλιξη στον καρκίνο. Δυστυχώς οι προχωρημένες μορφές μελανώματος έχουν άσχημη πρόγνωση. Είναι παρήγορο όμως ότι συνεχώς καινούργιες μελέτες ρίχνουν περισσότερο φως στην παθογένεια της νόσου.

Ήδη τα τελευταία χρόνια κυκλοφόρησαν στην αγορά νέα φάρμακα για το μεταστατικό μελάνωμα, ενσωματώνοντας τις τελευταίες εξελίξεις της έρευνας. «Θα πρέπει να τονίσουμε ότι το πρώιμο στάδιο του μελανώματος είναι ιάσιμο. Είναι επίσης θετικό ότι η μεγάλη πλειοψηφία των καρκίνων που διαγιγνώσκονται είναι σε αρχικά στάδια. Υπάρχει μάλιστα η τάση να ανευρίσκονται όλο και πρωιμότερες μορφές του καρκίνου. Σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται ο ρόλος του δερματολόγου. Ο περιοδικός, ιατρικός έλεγχος του δέρματος μπορεί να οδηγήσει στην πρόωρη διάγνωση του μελανώματος. Από την άλλη, το ίδιο το άτομο θα πρέπει να μάθει να αυτοεξετάζεται τακτικά» όπως επισημαίνει ο Δρ Θεοδόσιος Αλέστας Δερματολόγος Αφροδισιολόγος Επιστημονικός συνεργάτης Νοσοκομείου «Ανδρέα Συγγρού»

Νέες θεραπείες

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το μελάνωμα θεωρείται ιάσιμη νόσος σε περίπτωση που διαγνωσθεί εγκαίρως. Αν όμως, εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, είναι η πιο θανατηφόρα και η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος. Τα καλά νέα είναι ότι το 2011 και το 2012, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, βρέθηκαν και εφαρμόστηκαν στην κλινική πράξη, νέα αποτελεσματικά φάρμακα για το μεταστατικό μελάνωμα, που εγκρίθηκαν από τον FDA των ΗΠΑ και τον ΕΜΑ της Ε.Ε., πριν από ένα μήνα περίπου. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, ουσιαστικά με αυτά τα φάρμακα μπλοκάρουμε το σήμα που ενεργοποιεί το μονοπάτι της μεταστατικής νόσου και προκαλούμε καταστροφή (απόπτωση) των καρκινικών κυττάρων και βελτίωση της νόσου.

Το ενδιαφέρον εστιάζεται στον συνδιασμό των δύο αυτών φαρμάκων. Βάσει των αποτελεσμάτων που ανακοινώθηκαν στο Παγκόσμιο Συνέδριο του ASCO, το 76% των ασθενών έδειξαν σημαντική βελτίωση της νόσου, ενώ το υπόλοιπο 24% πέτυχε σταθεροποίηση της. Το 41% ήταν ελεύθερο από νέες μεταστάσεις για περισσότερο από ένα έτος, η δε τοξικότητα του συνδιασμού ήταν μικρότερη από ότι κάθε φάρμακο μόνο του. «Τώρα δοκιμάζονται συνδιασμοί ανοσοθεραπείας με B-RAF αναστολείς που φαίνεται ότι θα βελτιώσουν ακόμη περισσότερο τα εντυπωσιακά αυτά αποτελέσματα. Όσοι ασχολούμαστε με το μελάνωμα πιστεύουμε ότι το μεταστατικό μελάνωμα θα αντιμετωπίζεται σαν μια χρόνια νόσος με τους συνδιασμούς των φαρμάκων, όπως σήμερα αντιμετωπίζεται το Aids» όπως επισημαίνει ο Δρ. Δημήτριος Μπαφαλούκος, Παθολόγος-Ογκολόγος, διευθυντής Α’ της Ογκολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Metropolitan και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μελανώματος.

Παράγοντες κινδύνου

Έκθεση στον ήλιο.
Φωτότυπος δέρματος (χρώμα δέρματος).
Παρουσία πολλαπλών σπίλων.
Οικογενειακό ιστορικό.
Ανοσοκαταστολή (μεταμοσχευμένοι).
Περιβαλλοντολογικοί λόγοι (ιοντίζουσα ακτινοβολία, πληρώματα αεροσκαφών, κ.λπ.).

Γιατί αυξάνονται τα κρούσματα