Η προστασία της «ιδιωτικής ζωής» των παιδιών

Άρθρο του Βοηθού Συνηγόρου για τα Δικαιώματα του Παιδιού Γιώργου Μόσχου, με αφορμή την πρόσφατη υπόθεση εξαφάνισης και στη συνέχεια εντοπισμού της 13χρονης από τα Σπάτα, που απασχόλησε την πανελλήνια κοινή γνώμη.

Η ιστορία της απαγωγής της 13χρονης από τα Σπάτα που απασχόλησε το πανελλήνιο αυτές τις ημέρες, ανέδειξε ορισμένα σημαντικά ζητήματα σχετικά με το δικαίωμα των ανηλίκων στην ιδιωτική ζωή. Ένα δικαίωμα που καθιερώνεται από την ίδια τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ν. 2101/92, άρθρο 16), το οποίο όμως τίθεται υπό περιορισμούς, με βάση τη στάθμιση και την προστασία άλλων θεμελιωδών τους δικαιωμάτων.

Έχουν τα παιδιά δικαίωμα ιδιωτικής αλληλογραφίας; 

Πρώτο και μεγάλο θέμα είναι αυτό της προσωπικής αλληλογραφίας και επικοινωνίας των παιδιών μέσω των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, που είναι πλέον φοβερά δημοφιλείς ανάμεσα στους εφήβους. Το facebook ζητά ως προϋπόθεση για τη δημιουργία νέου λογαριασμού τη δήλωση ηλικίας, που πρέπει να είναι τουλάχιστον 13 έτη συμπληρωμένα. Ωστόσο αυτή η δήλωση δεν ελέγχεται από κανέναν, έτσι είναι απολύτως εύκολο στον καθένα να δηλώνει την ηλικία που επιθυμεί. Οι μαρτυρίες και οι έρευνες μας δείχνουν ότι τα παιδιά μεγάλων τάξεων του δημοτικού, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό έχουν ανοίξει δικό τους λογαριασμό με ψευδή ηλικιακά στοιχεία.

Η πρόσβαση στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όμως δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Κυρίως το ερώτημα που τίθεται αφορά τα όρια της επικοινωνίας των παιδιών στο διαδίκτυο και τους τρόπους με τους οποίους οι γονείς μπορούν να εκπαιδεύουν, να οριοθετούν και να ελέγχουν τις επικοινωνίες αυτές. Με βάση την αρχή της στάθμισης των δικαιωμάτων, ένα παιδί έχει μεν δικαίωμα ιδιωτικής αλληλογραφίας, όμως όταν κινδυνεύει, τόσο οι γονείς του όσο και αρμόδιοι τρίτοι, όπως η αστυνομία, έχουν δικαίωμα να την ελέγχουν, ακόμη και παραβιάζοντας τους κωδικούς ασφαλείας. Επειδή όμως ο κίνδυνος είναι μια πολύ γενική έννοια, που μπορεί ενίοτε να χρησιμοποιηθεί και καταχρηστικά, το ορθότερο, που προτείνεται στους γονείς και τα παιδιά, είναι να υπάρχει εξ αρχής καλή ενημέρωση και συμφωνία ανάμεσά τους, σχετικά με το πλαίσιο και τα όρια της χρήσης του διαδικτύου, όπως και για τη δυνατότητα των γονέων, αφού ενημερώσουν τα παιδιά τους, να έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο των μηνυμάτων τους, εφόσον υπάρχουν ενδείξεις διακινδύνευσής τους.

Τελευταία, έχουν κυκλοφορήσει στο εμπόριο προγράμματα με τα οποία μπορεί να επιτυγχάνεται η μυστική παρακολούθηση των επικοινωνιών των παιδιών στο διαδίκτυο. Τέτοιες μορφές παρακολούθησης όμως, όπως και οι ακραίες απαγορεύσεις, απειλούν τη σχέση γονέα και παιδιού και δεν συμβάλλουν στην ουσιαστική προστασία των δικαιωμάτων του. Το ορθότερο είναι ο γονέας, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητα του παιδιού, να του παρέχει σταδιακά ενημέρωση και ελευθερίες σχετικά με την ανάπτυξη του ιδιωτικού χώρου επικοινωνίας του, με την προϋπόθεση της τήρησης συμφωνημένων κανόνων αλλά και της δυνατότητας παρακολούθησης εκ μέρους του γονέα αν οι συμφωνίες αυτές τηρούνται.

Ειδικά για τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, προτείνεται οι γονείς να έχουν μια τακτική επικοινωνία με τα παιδιά τους, επισημαίνοντας τους να αποφεύγουν να δίνουν προσωπικά τους στοιχεία και να ελέγχουν ότι έχουν ως «φίλους» και επικοινωνούν μόνο με πρόσωπα που γνωρίζουν. Σ Στις ηλικίες κάτω των 13 χρόνων, θα μπορούσαμε ίσως να δεχθούμε την εγγραφή των παιδιών κατ’ εξαίρεση, μόνο σε ομάδες που επιβλέπονται από γονείς ή εκπαιδευτικούς.

Ενδιαφέρον έχει η πρόταση που έχει συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Συνηγόρων του Παιδιού, για την διεθνή καθιέρωση κανόνα που θα επιτρέπει την πρόσβαση σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μόνο μέσω κάποιου διακριβωμένου στοιχείου ταυτότητας του κάθε δικαιούχου, έτσι ώστε να αποτρέπεται τόσο η δήλωση ψευδών στοιχείων, όσο και η δημιουργία ψεύτικων προφίλ, που, όπως έχουμε διαπιστώσει, είναι μια πρακτική που χρησιμοποιείται ευρύτατα στις μέρες μας από εφήβους, για να πειράζουν ή να επιτίθενται διαδικτυακά σε άλλα πρόσωπα, πολλές φορές με τη μορφή αστεϊσμού, αλλά συχνότατα με πολύ δυσάρεστες συνέπειες στους βλαπτόμενους.

Η προστασία της ιδιωτικής ζωής των παιδιών από τα ΜΜΕ 

Το δεύτερο σημαντικό θέμα, που ίσως η προβληματική του διάσταση διέλαθε της προσοχής πολλών, είναι αυτό της διακίνησης της φωτογραφίας αλλά και άλλων εκτενών λεπτομερειών από τη ζωή της 13χρονης ανήλικης, σε πλείστες αναρτήσεις και νέα και μετά τον εντοπισμό της από την αστυνομία. Το δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής των παιδιών, όπως αποτυπώνεται στην εθνική νομοθεσία για τα μέσα ενημέρωσης, οδηγεί σε ρητή απαγόρευση της δημοσιοποίησης φωτογραφιών και άλλων λεπτομερειών που μαρτυρούν την ταυτότητα ανήλικου θύτη ή θύματος. Το δικαίωμα αυτό περιορίζεται σε περιπτώσεις αναζήτησης εξαφανισθέντων παιδιών, με ειδική πρόβλεψη που καλύπτει την λειτουργία του διεθνούς προγράμματος «Αmber Alert», καθώς στην περίπτωση αυτή υπερτερεί το δικαίωμα της ανεύρεσης και προστασίας του παιδιού. Ωστόσο, από τη στιγμή που το παιδί έχει εντοπιστεί, παύει να υφίσταται ο περιορισμός του δικαιώματος, και ισχύει η υποχρέωση σεβασμού της ιδιωτικής ζωής του παιδιού.

Το αδιαμφισβήτητο δικαίωμα της ενημέρωσης του κοινού, όπως και η υποχρέωση προστασίας των υπολοίπων παιδιών από κινδύνους που μπορεί να υποκρύπτει η επικοινωνία τους με αγνώστους μέσω διαδικτύου, δεν καταλύουν το δικαίωμα της ανήλικης, όπως και κάθε παιδιού, να τύχει σεβασμού, ως προς την ιδιωτική του ζωή και την διαφύλαξη των προσωπικών του δεδομένων. Στοιχεία, που δυστυχώς συχνά δημοσιοποιούνται, ως βορά στην τηλεθέαση και την επισκεψιμότητα των ηλεκτρονικών μέσων. Τα μέσα θα πρέπει να απέχουν από την αναδημοσίευση των φωτογραφιών και από την αναζήτηση νεότερων στοιχείων για την προσωπική ζωή του παιδιού, μέσω συνεντεύξεων, αναλύσεων ή ρεπορτάζ. Ιδίως μάλιστα, από τη στιγμή που η αναζήτηση του κοριτσιού έλαβε τόσο μεγάλη δημοσιότητα, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η ευαλωτότητα της έχει πολλαπλασιαστεί και ότι νέοι κίνδυνοι έχουν δημιουργηθεί από την εκτενή και διαρκή δημόσια έκθεση των δεδομένων της ζωής της.

Η άσκηση του λειτουργήματος της ενημέρωσης οφείλει να οριοθετείται από τον σεβασμό των δικαιωμάτων των ανηλίκων και να διαποτίζεται από την αρετή του μέτρου.

Τα παιδιά δικαιούνται να απολαμβάνουν ποιοτικές σχέσεις φροντίδας και επικοινωνίας με τα πρόσωπα που έχουν την ευθύνη τους και έμπρακτο σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής από όλους μας.

(πηγή: tvxs.gr)