Η γήρανση και η ανεργία

Φόβοι ότι το 2060 θα αντιστοιχεί ένας συνταξιούχος σε δυο εργαζομένους

Η ευρωπαϊκή οικονομική δραστηριότητα παραμένοντας αναιμική δημιουργεί προϋποθέσεις αύξησης της ανεργίας, μείωσης της γονιμότητας και αύξησης της γήρανσης του πληθυσμού. Πρόκειται για ανησυχητική εξέλιξη βραχυπρόθεσμα ως προς την ανεργία και μεσομακροπρόθεσμα ως προς τις προοπτικές της ευρωπαϊκής δημογραφίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι άνεργοι στην ΕΕ-27 έφθασαν τα 27 εκατ. άτομα και αυξήθηκαν σοβαρά κατά τη διάρκεια της κρίσης (2008-12). Παράλληλα, σύμφωνα με σχετικές δημογραφικές προβολές (Eurostat, 2012), εάν το ποσοστό γονιμότητας στην ΕΕ-27 την περίοδο 2010-2060 παραμείνει αμετάβλητο και το προσδόκιμο όριο ζωής αυξηθεί κατά 8 χρόνια για τους άνδρες, κατά 6 ½ χρόνια για τις γυναίκες και ο αριθμός των μεταναστών σταθεροποιηθεί στα επίπεδα των 61 εκατ. ατόμων, τότε ο ευρωπαϊκός πληθυσμός το 2060 θα είναι ελαφρώς αυξημένος κατά 15 εκατ. άτομα αλλά σημαντικά πιο γηρασμένος από ό,τι σήμερα. Έτσι, η μέση ηλικία του θα αυξηθεί κατά 8 χρόνια (από 32 ετών σε 40). Με το τμήμα του πληθυσμού κάτω των 15 ετών σταθερό (περίπου 14%), η ομάδα ηλικιών άνω των 65 ετών αυξάνεται 30% και ο ενεργός πληθυσμός (15-64 ετών) μειώνεται 15%.

Οι εξελίξεις αυτές αύξησης της ανεργίας, μείωσης του ενεργού πληθυσμού και γήρανσης του πληθυσμού στην ΕΕ σηματοδοτούν νέους κινδύνους στην ευρωπαϊκή οικονομία, που σχετίζονται με τις νέες ανάγκες χρηματοδότησης του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων (το 2015 στην ΕΕ-27 θα αντιστοιχεί ένας συνταξιούχος σε τέσσερις εργαζομένους, ενώ το 2060 θα αντιστοιχεί ένας συνταξιούχος σε δύο εργαζομένους), με το επίπεδο παραγωγικότητας και το επίπεδο απόδοσης της ευρωπαϊκής οικονομίας σημαντικά περιορισμένο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανεργία των νέων 15-24 ετών κοστίζει ετησίως στις χώρες της ΕΕ-27 153 δισ. ευρώ εξαιτίας των επιδομάτων ανεργίας και της χαμηλής παραγωγικότητας (Eurofound, 2012).

Επιπλέον, στις σημερινές συνθήκες της δημοσιονομικής πειθαρχίας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανεργίας, της ευελιξίας της εργασίας και της γήρανσης του πληθυσμού είναι σημαντικότερα από τα ποσοτικά χαρακτηριστικά τους. Από την άποψη αυτή οι συνθήκες μιας «χαμένης γενιάς νέων», της επέκτασης της «μαύρης εργασίας» των «εργαζόμενων πτωχών», των νεόπτωχων και των υποαμειβόμενων σταδιακά εγκαθιδρύονται στην ΕΕ-27, αποκτώντας μόνιμα χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. Επιπλέον, εκτιμάται (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2012) ότι 40%-60% των δημόσιων δαπανών επηρεάζεται από τη διάρθρωση της ανεργίας και των ηλικιών του πληθυσμού. Έτσι, το διάστημα 2010-2060 οι δημόσιες δαπάνες που επηρεάζονται από τη διάρθρωση των ηλικιών του πληθυσμού εκτιμάται ότι θα αυξηθούν κατά 4,1 φορές, ως τμήμα του ΑΕΠ. Ειδικότερα, η αύξηση αυτή προέρχεται από την αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών κατά 1,5 φορά, την αύξηση των δαπανών υγείας κατά 1,1 φορά και από τη δυσμενή εξέλιξη της σχέσης συνταξιούχων – εργαζομένων κατά 1,5 φορά. Κατά συνέπεια η αντιστροφή αυτών των δυσμενών εξελίξεων της ανεργίας και της γήρανσης του πληθυσμού στην ΕΕ-27 δεν επιτυγχάνεται με τα προγράμματα των περιοριστικών πολιτικών και των περικοπών των δημόσιων και κοινωνικών δαπανών, αφού δημιουργούνται συνθήκες καθίζησης της ζήτησης, αρνητικοί αναπτυξιακοί ρυθμοί, αβεβαιότητα πραγματοποίησης νέων επενδύσεων, μείωση της απασχόλησης, αύξηση της ανεργίας, μείωση της γονιμότητας και στασιμότητα στους ρυθμούς ανανέωσης του πληθυσμού κ.λπ. Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι δεν μπορεί μια χώρα να προσπαθεί να σταθεροποιήσει τα κοινωνικοοικονομικά και δημοσιονομικά μεγέθη της προμηθεύοντας τον πληθυσμό της με μικρότερες ζώνες. Αντίθετα, θα επιτύχει τους στόχους της με τόνωση της ζήτησης, με ανάπτυξη και με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, προμηθεύοντας τον πληθυσμό της με ζώνες που αντιστοιχούν στο εύρος και στο βάρος του από την πλήρη συμμετοχή του στην παραγωγική διαδικασία.

Προς την κατεύθυνση αυτή, η επιλογή αύξησης της απασχόλησης καθίσταται εξίσου σημαντικός στόχος με τον έλεγχο της γήρανσης του πληθυσμού και ειδικότερα του ενεργού πληθυσμού (δημογραφικές πολιτικές αύξησης των γεννήσεων, οικογενειακά επιδόματα, οικονομική βοήθεια των παιδιών κ.ά.).

Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ

(πηγή: Τα Νέα)