Αυξάνονται οι θάνατοι στους δρόμους της Αθήνας

Το ανθρώπινο κόστος της ελληνικής τραγωδίας

Το ρεπορτάζ έγινε σε συνεργασία με τον φωτορεπόρτερ Δημήτρη Μπούρα και είναι αποτέλεσμα εκτενούς ρεπορτάζ στους δρόμους της Αθήνας τα δύο τελευταία χρόνια.

Της Φραγκίσκας Μεγαλούδη

Δημοσιεύτηκε και στη Huffington Post

Είναι ένα κρύο χειμωνιάτικο απόγευμα και η Μαρία* φτιάχνει το μακιγιάζ της μπροστά από μια λαμπερή βιτρίνα στο κέντρο της Αθήνας. Η Μαρία, μια περιστασιακά εκδιδόμενη, είναι 27 ετών αλλά η χρήση ναρκωτικών και η ζωή στους δρόμους την έχουν κάνει να δείχνει μεγαλύτερη.

Τα δύο μπροστινά της δόντια λείπουν και η επιδερμίδα της είναι κατεστραμμένη από τη «σίσα», ένα επικίνδυνο μείγμα από κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη και διάφορα άλλα άγνωστα χημικά που έχει εισβάλει στην ελληνική αγορά ναρκωτικών τα τελευταία δύο χρόνια. Κοστίζοντας μόλις 2-3 ευρώ ανά δόση, το νέο ναρκωτικό έχει αποδειχτεί μια δημοφιλής εναλλακτική λύση στην ηρωίνη.

Η δεινή οικονομική κατάσταση έχει αναγκάσει τους περισσότερους χρήστες ναρκωτικών να βγουν στην πορνεία και οι τοξικομανείς είναι πιο πρόθυμοι να αναλάβουν κινδύνους με άνδρες που πληρώνουν περισσότερο για σεξ χωρίς προφυλάξεις. Οι πελάτες της Μαρίας είναι Έλληνες, παντρεμένοι της μεσαίας τάξης, που αγοράζουν σεξ από τους τοξικομανείς για 10-15 ευρώ.

«Αγοράζουν συνήθως σεξ το πρωί και δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικά», λέει η Μαρία, που πρόσφατα ανακάλυψε ότι ήταν θετική στον ιό HIV. «Αρνούμαι σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη, αλλά και οι άνδρες γίνονται πιεστικοί και είναι δύσκολο να πω όχι», προσθέτει.

Καθώς η Ελλάδα εισέρχεται στον τρίτο χρόνο οικονομικής κρίσης, η οικονομική δυσπραγία και η απελπισία ξηλώνουν τον κοινωνικό ιστό της χώρας. Σε ένα έθνος 11 εκατομμυρίων σχεδόν 4 εκατομμύρια είναι άνεργοι ενώ εκείνοι που εργάζονται έχουν δει τις αποδοχές τους να μειώνονται κατά περισσότερο από 30% από το 2009.

Στο πλαίσιο των αυστηρών μέτρων λιτότητας που καθορίζονται από τους ξένους πιστωτές, η Ελλάδα αναγκάζεται να κρατήσει τις δημόσιες δαπάνες για την υγεία κάτω από το 6% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της, που ανερχόταν στα 298,73 δισ. δολάρια το 2011. Ωστόσο, ο μέσος όρος για τις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) είναι 9%.

Ενώ η ελληνική κυβέρνηση ήταν απρόθυμη να περάσει μεταρρυθμίσεις που θα χτυπήσουν τις οικογένειές της ολιγαρχίας της χώρας που ελέγχουν το χρηματοπιστωτικό τομέα, γρήγορα μείωσε τα κοινωνικά προγράμματα και την πρόνοια κατά 40%, εισάγοντας τέλη για όλες τις επισκέψεις των ασθενών στα εξωτερικά ιατρεία, και μείωσε τους μισθούς του νοσηλευτικού προσωπικού. Ως αποτέλεσμα, η χώρα γνώρισε ανησυχητική αύξηση σε ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών, στην πορνεία και στις μολύνσεις από τον HIV.

Μέχρι το 2010, οι μολύνσεις από τον HIV στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ) ήταν 10 έως 15 ανά έτος. Το 2011, ο αριθμός αυτός ανέβηκε σε 256, ενώ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012 επιπλέον 314 υποθέσεις έχουν αναφερθεί, με βάση την αναφορά από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) της Στοκχόλμης. Αυτό αντιπροσωπεύει συνολική αύξηση περίπου 1.500%.

«Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει δραματικά τις ζωές όλων των Ελλήνων, αλλά οι άνθρωποι που κάνουν χρήση ναρκωτικών ήταν αυτοί που πλήττονται περισσότερο», λέει ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος, διευθυντής του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), ενός από τα μεγαλύτερα δίκτυα στην Ελλάδα εγκαταστάσεων απεξάρτησης. «Η αντιμετώπιση της εξάρτησης και η διατήρηση των ανθρώπων σε μια θεραπευτική κοινότητα κοστίζουν έξι φορές λιγότερο από τον εγκλεισμό. Ωστόσο, η κυβέρνηση έχει περικόψει τις κοινωνικές δαπάνες, χωρίς να λάβει υπόψη το ανθρωπιστικό και κοινωνικό κόστος. Αυτό δημιουργεί μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση», προσθέτει.

Μόνο το ΚΕΘΕΑ έχει δει τον προϋπολογισμό του να περικόπτεται κατά σχεδόν 8 εκατομμύρια ευρώ (από 24 σε 16 εκατομμύρια) από το 2009 και το προσωπικό του να μειώνεται κατά 15%.

«Υπάρχει μια αίσθηση απόγνωσης στους χρήστες ναρκωτικών. Καθώς όλα τα δίχτυα ασφαλείας διαλύονται, οι χρήστες έχουν χάσει το κίνητρό τους να αλλάξουν τη ζωή τους. Και αυτό συμβάλλει επίσης στην αύξηση των μολύνσεων από τον HIV», εξήγησε ο Πουλόπουλος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), υπάρχουν κατ’ εκτίμηση 25.000 ναρκομανείς στην Ελλάδα με πάνω από 10.000 ΧΕΝ, ως επί το πλείστον στην Αθήνα. Ωστόσο, πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

Ανοιχτή χρήση ναρκωτικών στην Αθήνα

Σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας, ο Νίκος* ξαπλώνει σε μια βρόμικη κουβέρτα. Δίπλα του ο 40χρονος Γιάννης* ετοιμάζει ένα μείγμα φθηνής ηρωίνης και ηρεμιστικών, γνωστό στους δρόμους ως «ταϊλανδικό», που κοστίζουν 5-7 ευρώ ανά δόση. Με τρεμάμενα χέρια ο Γιάννης «σουτάρει» «ταϊλανδικό» στο εσωτερικό του βραχίονά του. Οικογένειες με παιδιά, νεαρά ζευγάρια και μετανάστες περνούν από δίπλα του αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται για αυτό που βλέπει.

«Είτε πρέπει να αγοράσω βελόνες στο δρόμο είτε να μοιραστώ μία αφού την ξεπλύνω με νερό», λέει ο Νίκος. «Τα φαρμακεία παλιότερα μας έδιναν βελόνες φθηνά ή δωρεάν αλλά αυτό έχει αλλάξει τα τελευταία 2-3 χρόνια».

«Πριν από 4-5 χρόνια ήταν πιο εύκολο να βρεις βελόνες. Τώρα είναι πολύ πιο δύσκολο», λέει ο Δημήτρης*, ένας 50χρονος ηρωινομανής. «Εγώ κερδίζω τη δόση μου πουλώντας σύριγγες για 1 ευρώ. Κάποιες φορές τις πουλώ 30-40 λεπτά, κάποιες φορές 10 λεπτά».

Οι βελόνες και οι σύριγγες διανέμονται στην Αθήνα κυρίως μέσω εθελοντών, οι οποίοι παρέχουν δωρεάν σε χρήστες κιτ που περιλαμβάνουν βελόνες, σύριγγες και άλλο εξοπλισμό χρήσης ναρκωτικών, μαζί με προφυλακτικά. Το 2011 διανεμήθηκαν περίπου 120.000 σύριγγες, σύμφωνα με τα στοιχεία του ECDC. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 15 σύριγγες ανά χρήση ανά έτος, κάτι που είναι πολύ χαμηλότερα από τις 200 σύριγγες ανά χρήστη που συνιστώνται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως μέτρο της συγκράτησης της επιδημίας του HIV.

«Η κατάσταση είναι ανησυχητική καθώς από τις 4-5 μολύνσεις από HIV ανά έτος ανάμεσα στους ΧΕΝ έχουμε ξεπεράσει τις 500 μέσα σε λιγότερα από 2 χρόνια», προειδοποιεί η Μαριανέλα Κλόκα, διευθύντρια της Θετικής Φωνής, μιας ΜΚΟ με έδρα την Αθήνα που εργάζεται εναντίον της εξάπλωσης του HIV, και προσθέτει ότι Η Ελλάδα δεν είχε ποτέ πολιτικές μείωσης της βλάβης από τον ιό.

«Οι περικοπές του προϋπολογισμού έχουν επιδεινώσει ένα ήδη υπάρχον πρόβλημα. Προγράμματα ανταλλαγής βελόνων ποτέ δεν ήταν επαρκή και υπήρχε παντελής έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφόρων οργανισμών που ασχολούνται με τη μείωση της βλάβης. Τώρα που η οικονομική κρίση έχει αλλάξει το πρότυπο της χρήσης ναρκωτικών και οι ΧΕΝ κάνουν ένεση με φθηνότερα ναρκωτικά αρκετές φορές την ημέρα, η ανάγκη για μεγαλύτερη διανομή βελόνων είναι επείγουσα», προσθέτει.

Ατιμωρησία στο εμπόριο ναρκωτικών

Η οικονομική κρίση έχει αλλάξει το είδος των ναρκωτικών που διατίθενται στην ελληνική αγορά ναρκωτικών, που έχει προσαρμοστεί γρήγορα στη μεταβαλλόμενη οικονομική πραγματικότητα. «Ταϊλανδικό» και κοκαΐνη έχουν γίνει τα κύρια εμπορεύσιμα ναρκωτικά ενώ η τοπικά παραγόμενη κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη και η «σίσα» διακινούνται σε συγκεκριμένες περιοχές του κέντρου της πόλης.

Η δόση πωλείται στη μορφή μιας μικροσκοπικής μπάλας που δεν ζυγίζει περισσότερο από ένα εκατοστό του γραμμαρίου, κάτι που αναγκάζει τους χρήστες να αγοράζουν 8-10 δόσεις ημερησίως. Ως αποτέλεσμα το κέρδος για τους εμπόρους παραμένει υψηλό, παρά τη χαμηλή τιμή της δόσης, καθώς κάθε δόση κοστίζει μέχρι 7 ευρώ ανάλογα με το είδος του ναρκωτικού.

Το εμπόριο ναρκωτικών στο κέντρο της Αθήνας είναι καλά δομημένο και λαμβάνει χώρα γύρω από το ιστορικό κέντρο της πόλης και τις γύρω γειτονιές. Οι περιοχές χωρίζονται σε «ζώνες ναρκωτικών» και ανήκουν σε διαφορετικές εγκληματικές ομάδες, που κάθε μία εμπορεύεται συγκεκριμένο είδος ναρκωτικών.

Οι μετανάστες χωρίς έγγραφα, κυρίως από την Υποσαχάρια και Βόρεια Αφρική, «προσλαμβάνονται» από την τοπική μαφία και σπρώχνονται στην παράνομη εμπορία ναρκωτικών, συχνά ως ένας τρόπος να εξοφλήσουν το τέλος της διακίνησής τους.

Τέτοια είναι η περίπτωση του Raymon*, 35 ετών από τη Σομαλία, που εισήλθε στην Ελλάδα ύστερα από ένα επικίνδυνο ταξίδι 40 ημερών για να φτάσει σε μια χώρα της ΕΕ. Με την άφιξή του στις τουρκικές ακτές του ζητήθηκε να μπει σε μια φουσκωτή βάρκα μαζί με άλλους 10 άνδρες.

«Φτάσαμε σε μια βραχώδη ακτή και ο τιμονιέρης της βάρκας μάς άφησε εκεί. Ρωτήσαμε κάποιον πού βρισκόμαστε. ‘Εδώ είναι Ελλάδα’. Ήμασταν χαρούμενοι, φτάσαμε στην Ευρώπη».

Ύστερα από 2 ημέρες στο Νησί της Λέσβου, ένας συμπατριώτης του Raymon τον έφερε στο Λιμάνι του Πειραιά. Αμέσως προσλήφθηκε να πουλά ηρωίνη στην Πλατεία Βικτωρίας, ως ένας τρόπος να πληρώσει το τέλος της διακίνησής του. Σήμερα ο Raymon είναι άστεγος και εθισμένος στην ηρωίνη. Δεν εργάζεται πλέον για το δίκτυο και ζητιανεύει στους δρόμους για να επιβιώσει. Ισχυρίζεται ότι η παράνομη εμπορία ναρκωτικών προστατεύεται από διεφθαρμένους αστυνομικούς, που ενημερώνουν την τοπική μαφία για επιδρομές της αστυνομίας και απελευθερώνουν τους συλληφθέντες.

«Το εμπόριο ναρκωτικών χωρίζεται σε διαφορετικές ζώνες και η κάθε μία έχει τη δική της προστασία από την αστυνομία. Στην περιοχή μου, ένας υπαστυνόμος, γνωστός ως ‘Πατέρας’, ήταν το κεντρικό σημείο. Ήταν αυτός που διασφάλιζε ότι η Αστυνομία δεν θα μας ενοχλούσε», λέει.

Ο Raymon ισχυρίζεται ότι ο ‘Πατέρας’ του έδωσε τον προσωπικό τηλεφωνικό αριθμό ενός αστυνομικού στο τοπικό Αστυνομικό Τμήμα του κέντρου της Αθήνας, τον οποίο θα καλούσε σε περίπτωση σύλληψης. «Σε λιγότερα από 20 λεπτά ήμουν πάλι στο δρόμο», λέει. Όταν ζητήθηκε από την Ελληνική Αστυνομία να σχολιάσει τους ισχυρισμούς για εμπλοκή αστυνομικών σε εγκλήματα σχετικά με ναρκωτικά, αρνήθηκε να απαντήσει.

Οι περιπτώσεις διαφθοράς δεν είναι σπάνιες στις ελληνικές αστυνομικές δυνάμεις. Τον Νοέμβριο, ένα εγκληματικό δίκτυο από 67 άτομα που εμπλέκονται σε διακίνηση ναρκωτικών και όπλων στην Κρήτη εξαρθρώθηκε από τις ελληνικές αρχές. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν τρεις αστυνομικοί, δύο από αυτούς αξιωματικοί, που δρούσαν ως πληροφοριοδότες του δικτύου. Στις αρχές Δεκεμβρίου, οι ελληνικές αρχές συνέλαβαν επτά αστυνομικούς που φέρονται ως μέρος ενός εγκληματικού δικτύου εμπορίου ναρκωτικών στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Υπάρχει μια αίσθηση εγκατάλειψης όταν περπατάς σήμερα στο κέντρο της Αθήνας. Η ανοιχτή χρήση ναρκωτικών εντός οπτικού πεδίου από το Κοινοβούλιο της χώρας, η ανησυχητική αύξηση στις μολύνσεις από τον HIV και η ολοκληρωτική κατάρρευση του συστήματος υγείας είναι σημάδια μιας κοινωνίας της οποίας οι προτεραιότητες έχουν διαταραχθεί.

Εν τω μεταξύ, κάτω στους δρόμους υπάρχει η αίσθηση ότι η Ελλάδα παρουσιάζεται ως σύγχρονο κράτος.

* Τα ονόματα έχουν αλλαχθεί για προστασία των προσωπικών δεδομένων

(πηγή: thepressproject.gr)