«Δεν φεύγεις ποτέ απ’ αυτόν τον βάλτο»

Οι νεοάστεγοι, σε Αθήνα και Πειραιά, αποτελούν την πιο δραματική εικόνα της κρίσης. Ακολουθήσαμε τρεις στην καθημερινότητά τους

Ρεπορτάζ Γιάννης Παπαδόπουλος

Μαζί με την ημέρα φεύγουν από το γήπεδο του Ρουφ και οι τελευταίοι νεαροί ποδοσφαιριστές. Τα φώτα σβήνουν στην καντίνα απέναντι. Τα τρένα στο δρομολόγιο Πειραιάς – Ομόνοια αραιώνουν. Μία ομάδα ανθρώπων, όμως, παραμένει εδώ. Μετράς δύο, κουλουριασμένους σε κουβέρτες. Βλέπεις κάποιον άλλον καθισμένο σε μια καρέκλα να κινεί το σώμα του σαν εκκρεμές, μουρμουρίζοντας ακατανόητες λέξεις. Και τον Δημήτρη (πες τον όπως θες, «ομαδάρχη», «διαχειριστή», κι εκείνος δεν ξέρει τι ακριβώς) να κοιτά τη γέφυρα. «Υπήρξαν φορές που σκέφτηκα να πέσω. Δεν άντεχα τον χώρο», λέει. «Έρχεται μια στιγμή που απογοητεύεσαι και λες δεν θα φύγω ποτέ. Γιατί εδώ είναι βάλτος».

Ο Δημήτρης κλείνει δύο χρόνια στον δρόμο. Λέει ότι είναι 50 ετών, πατέρας δύο παιδιών, χωρισμένος. Αρνείται να δώσει το επώνυμό του καθώς κρύβει από τους δικούς του ότι είναι άστεγος. Στην αρχή κοιμόταν σε γιαπιά του Αιγάλεω. Έπειτα γνώρισε άλλους άστεγους «στα παρτέρια του Κεραμεικού». Τους έφερε, λέει, στο Ρουφ και εκεί έστησαν τη δική τους «καβάτζα». Δηλώνει «αγοραφοβικός». Αλλά επιλέγει τη συμβίωση με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας που έχει φτιάξει.

Τα χρέη, τα δάνεια και οι ακάλυπτες επιταγές διέλυσαν το στερεότυπο του «παραβατικού» ή του «επαίτη» άστεγου. Σύμφωνα με έρευνα της οργάνωσης Κλίμακα, σήμερα το 20% των αστέγων είναι απόφοιτοι Ανώτερης ή Ανώτατης Εκπαίδευσης. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2006 ήταν 10%. Τις ημέρες του ψύχους, όμως, στις γειτονιές της Αθήνας θα συναντήσεις σπάνια τους λεγόμενους «νεοάστεγους». Δηλαδή εκείνους που έχασαν το σπίτι ή το διαμέρισμά τους λόγω οικονομικής κρίσης. Οι περισσότεροι από αυτούς μένουν σε ξενώνες Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Το πέρασμά τους – πλέον – από τον δρόμο είναι είτε σύντομο είτε, για ορισμένους, δεν συμβαίνει καν. Ο Ερυθρός Σταυρός έχει στη δομή του 30 παιδιά μαζί με τους γονείς τους. Το 77% όσων φιλοξενούνται εκεί «δεν πέρασαν από το παγκάκι». Κάποιοι βρίσκονταν υπό απειλή έξωσης, άλλοι ανήκουν στην ομάδα που «ανακυκλώνεται» σε διάφορους ξενώνες.

Σήμερα στον δρόμο βρίσκονται κυρίως ψυχικά πάσχοντες (ορισμένοι βγήκαν πρόσφατα από ψυχιατρικές δομές) ή εθισμένοι σε ουσίες. Ψυχιατρικές, τοξικολογικές και άλλες εξετάσεις για λοιμώδη νοσήματα τους αποκλείουν από ξενώνες. Μόνο η Κλίμακα δέχεται στις περιορισμένες θέσεις της (και) ψυχικά πάσχοντες. Ναυάγησαν στον δρόμο κάποιοι από λάθος επιλογές, άλλοι από την αδιαφορία του στενού περίγυρού τους. Ανάμεσά τους θα βρεις θύματα και θύτες. Θα ακούσεις ιστορίες αγάπης, αλλά και σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Θα δεις στιγμές αξιοπρέπειας (όπως όταν ζητούν συγγνώμη αν δεν έχουν κάτι να σε κεράσουν) αλλά και βίαιες εκρήξεις. Το ένα τρίτο των αστέγων έχει υποστεί σωματική βία τουλάχιστον μία φορά και το 21% των γυναικών που ζουν στον δρόμο έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά, βάσει έρευνας της Κλίμακας.

ΣΥΣΣΙΤΙΟ ΚΑΙ ΥΓΡΑΣΙΑ. Οι περισσότεροι κουβαλούν ένα κινητό τηλέφωνο που το φορτίζουν στα κέντρα Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, όπως κάνει και ο Δημήτρης στο Ρουφ. «Άμα με γυρίσεις ανάποδα τώρα δεν θα πέσει ούτε ευρώ. Μόνο το κινητό μου έχω», λέει. Κάθε Τρίτη και Πέμπτη κάνει μπάνιο στις εγκαταστάσεις της οργάνωσης Κλίμακα (το μοναδικό μέρος στην Αθήνα όπου μπορούν να πλυθούν οι άστεγοι), στον Κεραμεικό. Τότε ξυρίζεται κιόλας. Εκεί ξεφυλλίζει εφημερίδες ψάχνοντας στις αγγελίες για δουλειές, ψάχνει και στο Ίντερνετ. Μαζί του παίρνει από τη δανειστική βιβλιοθήκη της οργάνωσης και κάποιο βιβλίο. Αυτή τη στιγμή διαβάζει τα πολιτικά απομνημονεύματα του Ανδρέα Παπανδρέου «Η δημοκρατία στο απόσπασμα». Κάθε Παρασκευή πλένει τα ρούχα του στα πλυντήρια άλλης οργάνωσης, της Πράξης. Για φαγητό έχει αρκετές επιλογές: συσσίτια εκκλησιών ή του Δήμου Αθηναίων, ή κάποιο κέρασμα από σουβλατζίδικα του Ταύρου, αφού κουβαλήσει για αντάλλαγμα τα σκουπίδια ή επιδιορθώσει μικρές βλάβες.

Η καθημερινότητά του δεν διαφέρει και πολύ από αυτήν του Γιάννη, 50χρονου άστεγου που κοιμάται στο λιμάνι του Πειραιά. Τα πρωινά δεν θα τον βρεις στις αποβάθρες. Γυρίζει τις εκκλησίες ζητώντας ενίσχυση από τους ιερείς. Άλλωστε το 71% των αστέγων απευθύνεται εκεί για βοήθεια, σύμφωνα με μελέτη της Όλγας Παπαλιού στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. Μετά το μεσημεριανό συσσίτιο επιστρέφει και πάλι στο λιμάνι, κάθεται στον χώρο αναμονής των επιβατών, στη ζεστασιά του κλιματιστικού. Κι όταν του πει ο φύλακας «το βράσαμε και σήμερα» και τον βγάλει έξω για να κλειδώσει την αίθουσα, ξεκινά τη διαδικασία του ύπνου. Στρώνει ένα χαρτόνι για μόνωση. Από πάνω μια μάλλινη κουβέρτα και μετά τον υπνόσακο. Πιο πέρα μια άλλη άστεγη βάζει στο προσκεφάλι της μια ανοιχτή ομπρέλα για να κόβει τον αέρα. Χωρίς κτίρια ολόγυρά τους, όπως στο Κέντρο της πόλης, οι άστεγοι είναι εκτεθειμένοι στο κρύο και στην υγρασία. Επιλέγουν όμως αυτό το μέρος γιατί, όπως λέει ο Γιάννης, έχει φωτισμό και διαρκείς περιπολίες.

(πηγή: athenshomeless.blogspot.gr)