Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Εισήγηση της Μαρίας Μαρινάκου

Κοινωνικής Λειτουργού

μέλους του Ελληνικού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας

σε συνέντευξη τύπου του Δικτύου

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ(1)

Στην Ελλάδα δεν υπήρξε μέχρι τώρα μια στοιχειοθετημένη Εθνική Στρατηγική για την αντιμετώπιση της Φτώχειας. Τα τελευταία 16 έτη (1994-2010) για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, ο πληθυσμός των ατόμων που βιώνουν φτώχεια παρέμεινε κυμαινόμενος μεταξύ 19,5% και 23%.

Το 2010 τα άτομα που βιώνουν φτώχεια ήταν 27,7%, ενώ το 21,4% του συνολικού πληθυσμού της χώρας αντιμετώπιζε την απειλή να βρεθεί σε κατάσταση φτώχειας.

Με βάση την τελευταία έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ, ο πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό ανέρχεται σε 3.403.000 άτομα.

Ο πληθυσμός που διαβιεί σε νοικοκυριά που δεν εργάζεται κανένα μέλος ή εργάζεται λιγότερο από 3 μήνες συνολικά το έτος ανέρχεται σε 837.000 άτομα, ενώ στο προηγούμενο έτος (2010) ανερχόταν σε 544.800 άτομα.

Ο πληθυσμός που απειλείται από τη φτώχεια είναι κυρίως

Άνδρες – άνεργοι (48,4%)
Μονογονεϊκά νοικοκυριά με, τουλάχιστον, ένα εξαρτώμενο παιδί (43,2%)
Λοιποί μη οικονομικά ενεργοί (εκτός συνταξιούχων) (30,0%)
Νοικοκυριά με έναν ενήλικα ηλικίας 65 ετών και άνω (29,7%)
Μονοπρόσωπα νοικοκυριά με μέλος θήλυ (25,8%)
Παιδιά ηλικίας 0-17 ετών (23,7)

Το ΕΑΠΝ Ελλάδας υπολογίζει ότι το 2012 οι φτωχοί στην Ελλάδα έχουν φτάσει περίπου τα 3 εκατομμύρια άτομα.

ΓΡΑΜΜΗ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

Το όριο της φτώχειας ορίζεται (με βάση τα στοιχεία του 2010) στο ποσό των 549,25 ευρώ μηνιαίως (6.591 ευρώ ετησίως) ανά άτομο και σε 13.842 ευρώ για νοικοκυριά με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών. Το 2008 οριζόταν στα 650 ευρώ ανά άτομο.

Όμως το μέσο ελάχιστο καθαρό μηνιαίο εισόδημα για την αντιμετώπιση των αναγκών των νοικοκυριών της χώρας, με βάση την δήλωσή τους, ανέρχεται σε 2.235 ευρώ. Τα φτωχά νοικοκυριά χρειάζονται 1.808 ευρώ, ενώ τα μη φτωχά νοικοκυριά 2.350 ευρώ.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη θέση της λίστας για τον κίνδυνο φτώχειας της Ε.Ε. μετά τις Λετονία, Ρουμανία και Βουλγαρία, χώρες με αρκετά χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα (στοιχεία πριν το 2011).

ΑΝΕΡΓΙΑ(2)

ΑΝΕΡΓΙΑ 25,1%, ΝΕΟΙ ΑΝΕΡΓΟΙ 55,1%, ΓΥΝΑΙΚΕΣ 37,8%, ΝΕΕΣ ΑΝΕΡΓΕΣ 15-24 ΕΤΩΝ 61,9%

400.000 οικογένειες χωρίς εργαζόμενο μέλος.

Άνεργοι τον Ιανουάριο του 2012: 1.084.668 άτομα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού (αύξηση 14,8% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2010), εντός του 2011 χάθηκαν 363.360 θέσεις εργασίας. Σε σύγκριση με το 2008 το ποσοστό έχει το λιγότερο τριπλασιαστεί από το 7,8%.

Μακροχρόνια άνεργοι! 37% (υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στις ηλικίες 15-24: 50,8%)
Ένας νέος/α πρωτοδιοριζόμενος/η, έχει ως βασικό μισθό 511 ευρώ, άρα αυτομάτως βρίσκεται κάτω από το όριο φτώχειας (Εργαζόμενος/η φτωχός/η)
Η Ελλάδα το 2008 είχε τον υψηλότερο αριθμό εργαζόμενων φτωχών στην Ευρώπη (14% για Ελλάδα, 8% για την Ε.Ε.). Αυτό το ποσοστό έχει προφανώς αυξηθεί.

ΥΛΙΚΗ ΑΠΟΣΤΕΡΗΣΗ

Η Ελλάδα παρουσιάζει από τα υψηλότερα ποσοστά υλικής αποστέρησης στην Ε.Ε. ενώ στο 11,2% βρίσκεται και στο ποσοστό ακραίας υλικής αποστέρησης. Ο εναλλακτικός αυτός δείκτης, βασίζεται στη δυνατότητα κάλυψης των παρακάτω 9 δεικτών αναγκών:

γεύμα με ψάρι ή κρέας κάθε δεύτερη ημέρα
μια εβδομάδα διακοπές το χρόνο
αντιμετώπιση έκτακτων εξόδων
επαρκή θέρμανση στο σπίτι
αποπληρωμή χωρίς δυσκολίες των τοκοχρεολυσίων, των ενοικίων και των λογαριασμών
πλυντήριο στην κατοικία διαμονής
έγχρωμη τηλεόραση στην κατοικία διαμονής
τηλέφωνο στην κατοικία διαμονής
κατοχή αυτοκινήτου

Ένα νοικοκυριό χαρακτηρίζεται από υλική αποστέρηση, όταν αδυνατεί να καλύψει τουλάχιστον 3 από τις 9 αυτές ανάγκες. Επίσης, χαρακτηρίζεται από ακραία αποστέρηση όταν υπάρχει αδυναμία κάλυψης τουλάχιστον 4 από τις 9 ανάγκες.

Το 42,7 του φτωχού πληθυσμού δηλώνει ότι στερείται διατροφής που περιλαμβάνει κάθε δεύτερη ημέρα κοτόπουλο, κρέας, ψάρι ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του μη φτωχού πληθυσμού εκτιμάται σε 0,3%.
Το 69,5% του φτωχού πληθυσμού και το 24,9% του μη φτωχού έχει οικονομική δυσκολία να αντιμετωπίσει έκτακτες, αλλά αναγκαίες δαπάνες αξίας περίπου 600 ευρώ.

Δείκτες της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020»

Αφορούν την Κοινωνική Ένταξη:

Ο πληθυσμός που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό ανέρχεται στο 31,0% του πληθυσμού της Χώρας. Σημειώνεται ότι περισσότερο απειλείται ο πληθυσμός 18-64 ετών (31,6%)
Ο πληθυσμός ηλικίας 18-64 ετών που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό εκτιμάται για τους Έλληνες σε 29,7% και για τους αλλοδαπούς σε 58,3%
Το ποσοστό πληθυσμού ηλικίας 18-59 ετών που διαβιεί σε νοικοκυριά με χαμηλή ένταση εργασίας ανέρχεται σε 13,2% για το σύνολο, 11,9% για τους άνδρες και 14,5% για τις γυναίκες.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Η Ελλάδα είχε από πάντα ένα συνταξιο-κεντρικό μοντέλο. Αυτό αποτέλεσε ένα από τα βασικά επιχειρήματα ενάντια στη θέσπιση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

Παρόλα αυτά ένας μεγάλος αριθμός χαμηλοσυνταξιούχων ήταν παραδοσιακά στην φτώχεια.

Οι κοινωνικές μεταβιβάσεις (συμπεριλαμβανομένων των συντάξεων) αποτελούν το 30,9% του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών της χώρας.

Οι συντάξεις αναλογούν στο 27,1% και τα κοινωνικά επιδόματα αποτελούν το 3,8% του διαθέσιμου εισοδήματος

Οι περικοπές στο ΕΚΑΣ, στα επιδόματα και στις συντάξεις του ΟΓΑ, βυθίζουν τους ήδη φτωχούς σε εξαθλίωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του σύγχρονου κοινωνικού Καιάδα είναι η αύξηση της επαιτείας και της πείνας. Τα αποτελέσματα διαφαίνονται στην κατακόρυφη αύξηση των αυτοκτονιών και θανάτων από υποθερμία και ασιτία.

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΦΤΩΧΕΙΑ

Όλο το πολιτικό σύστημα της χώρας χαρακτηρίζει τα μέτρα που πάρθηκαν και θα παρθούν ΑΔΙΚΑ και ΣΚΛΗΡΑ (Βλέπε Μνημόνια 1 και 2 και τα χτεσινά μέτρα). Παρόλα αυτά δεν έχει προταθεί ούτε μία πολιτική κοινωνικής προστασίας που θα ανακούφιζε όσους/ες πλήττονται.

Η μετάλλαξη της Ελληνικής κοινωνίας σε κοινωνία φτωχών, κοινωνία ανέχειας, επισφάλειας και σφοδρής ανισότητας, έχει επιτελεσθεί στο ιστορικά πολύ μικρό χρονικό διάστημα των 2 ετών, στο οποίο το κράτος δεν αναγνωρίζει πλέον το ρόλο του ως εγγυητή των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων και η κοινωνία δεν έχει προλάβει να αναπτύξει τυπικά και άτυπα δίχτυα προστασίας.

Ακόμα και εκείνο το υπολειμματικό κράτος πρόνοιας που αναπτύχθηκε από τη δεκαετία του 80 με ανάπτυξη δομών και κοινωνικών υπηρεσιών συστηματικά συρρικνώνεται και κατακερματίζεται.

Έχουμε φτάσει πλέον σ’ ένα σημείο που ο κοινωνικός ιστός έχει διαρραγεί σε σχεδόν μη αναστρέψιμο επίπεδο, ειδικά στους τομείς της υγείας και ψυχικής υγείας, όπως και κοινωνικής προστασίας.

Παραδείγματα:

Το πρόγραμμα ΨΥΧΑΡΓΩ διαλύεται
Ο ΟΚΑΝΑ έχει απαξιωθεί
Τα ΚΕΠΑ έχουν εγκλωβίσει περίπου 70.000 άτομα με αναπηρία που περιμένουν να επαναξιολογηθούν
Χιλιάδες παιδιά με αναπηρία περιμένουν 2 μήνες στα σπίτια τους γιατί δεν μπορούν να μεταφερθούν σε σχολεία
Στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Λέρου, το προσωπικό κάλυπτε τα έξοδα σίτισης των τροφίμων μέχρι που ανέλαβαν ΜΚΟ να καλύπτουν βασικές ανάγκες
Ξενώνες παιδιών και εφήβων κλείνουν ή δεν έχουν πόρους για να λειτουργήσουν (απλήρωτο προσωπικό επί μήνες κλπ)

Οι δήμοι αδυνατούν να δώσουν λύσεις γιατί δεν έχουν πόρους.

Οι ΜΚΟ που παραμένουν ανοιχτές παρέχουν βοήθεια με μειώσεις πόρων μέχρι και 60% ή χωρίς καθόλου χρηματοδοτικούς πόρους.

Το ΕΣΠΑ έχει λιμνάσει τουλάχιστον σε ότι αφορά στα μέτρα και τα προγράμματα κοινωνικής υποστήριξης ενώ οι διαθέσιμοι πόροι συχνά αποτελούν αντικείμενο συναλλαγής.

Με βάση τα νέα μέτρα λιτότητας που ψηφίστηκαν πού θα βρεθούμε το 2013 και μετά; Πόσο και πώς θα αντέξει η κοινωνία μας;

Το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας ξεκινά έναν Ανοιχτό διάλογο με την Κοινωνία των Πολιτών όσο και τους Θεσμούς της χώρας με στόχο όχι μόνο να ανταλλάξουμε απόψεις και να κατανοήσουμε ουσιαστικότερα το πρόβλημα, αλλά κυρίως να παράξουμε λύσεις με νέες οπτικές και εργαλεία. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από αξιοποίηση της κεφαλαιοποιημένης εμπειρίας, συνέργειες, διαδικασίες ανοικτής δημοκρατίας και αλληλεγγύης.

(1) Ανάλυση στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ 2012 και Eurostat, EU–SILC, 2011

(2) (ΕΛΣΤΑΤ 2012 Σεπ.)