Οι δρόμοι της μετανάστευσης: Μια σύντομη παρουσίαση της μετανάστευσης στη Φινλανδία και στην Ελλάδα

από την Aino Leskinen

Ως φοιτήτρια Κοινωνικής Εργασίας από τη Φινλανδία, πολλοί άνθρωποι από το «Νόστο» με ρωτούν για την πατρίδα μου και για τον τρόπο που μπορούν να φτάσουν εκεί. Δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι η βόρεια Ευρώπη παρουσιάζεται σαν δελεαστική επιλογή για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ως προς την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία.

Γνώριζα ότι το πρόβλημα της μετανάστευσης στην Ελλάδα ήταν μεγάλο, αλλά έπρεπε να έχω προσωπική εμπειρία για να κατανοήσω πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση. Η οικονομική κρίση δημιουργεί επιπλέον δυσκολίες για την εύρεση εργασίας, την υγεία, την εκπαίδευση και την καλύτερη ζωή που αναζητούν αυτοί οι άνθρωποι.

Συγκριτική προσέγγιση

Σε αυτό το άρθρο σκοπεύω να συγκρίνω σε κάποια βασικά σημεία το μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα και την Φινλανδία, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχω συγκεντρώσει μέχρι τώρα. Και οι δύο χώρες έχουν μακρά ιστορία ως χώρες αποστολής μεταναστών αλλά από το 1980 η κατάσταση άλλαξε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Μετά το 1989 όταν τα καθεστώτα της κεντρικο-ανατολικής Ευρώπης κατέρρευσαν, η μετανάστευση στην Ελλάδα μετατράπηκε σε ένα μη ελεγχόμενο φαινόμενο όπως το βλέπουμε να εξελίσσεται μέσα από τα διεθνή ΜΜΕ.

Οι λόγοι για τους οποίους το επίπεδο της μετανάστευσης στην Ελλάδα είναι τόσο υψηλό, σχετίζονται με τη γεωγραφική της θέση και την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελλάδα συχνά παρουσιάζεται ως η «πύλη εισόδου» της Ευρώπης, εύκολα προσβάσιμη, με χαλαρά σύνορα. Το 1998 η Ελλάδα ενίσχυσε τον έλεγχο των βόρειων συνόρων της για να μειώσει τη μετανάστευση αλλά εξακολουθεί να είναι η κύρια είσοδος των ανθρώπων από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Από την άλλη μεριά η Φινλανδία λόγω γεωγραφικής θέσης και κλίματος, δεν είναι εύκολα προσβάσιμη χώρα.

Ένα παράδειγμα της προσπάθειας της Ελλάδας να ελέγξει την είσοδο των μεταναστών στις κύριες πύλες εισόδου είναι η κατασκευή τείχους στα σύνορα με την Τουρκία. Σύμφωνα με την Frontex, τον Οκτώβριο του 2010 καθημερινά πέρασαν παράνομα τα ελληνικά σύνορα κατά μέσο όρο 245 άτομα. Παρολαυτά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί την κατασκευή τείχους σαν ένα μέτρο που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη ρίζα του προβλήματος. Το τείχος φαίνεται να είναι μια απελπισμένη προσπάθεια της Ελλάδας να βρει λύσεις σε ένα πρόβλημα που δεν μπορεί να αντέξει χωρίς υποστήριξη από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.

Η δυνατότητα της Ελλάδας να φιλοξενήσει ανθρώπους χωρίς χαρτιά έχει ξεπεράσει τα όρια της. Αντίθετα στη Φινλανδία ο αριθμός των αιτούντων άσυλο είναι κατά πολύ μικρότερος σε σύγκριση με άλλες χώρες. Υπολογίζεται ότι το 2008, από το σύνολο των μεταναστών που μπήκαν στην ΕΕ, μόνο 1,7% έφτασε στη Φινλανδία. Τον ίδιο χρόνο επίσης, από όλες τις άδειες παραμονής που χορηγήθηκαν από χώρες της ΕΕ, μόνο το 1% χορηγήθηκε από τη Φινλανδία. Θεωρώ λοιπόν πως η Φινλανδία δεν αναλαμβάνει το ρόλο της πλήρως, ως μέλος της ΕΕ.

Η κατάσταση στη Φινλανδία

Οι Φινλανδοί δεν έχουν καταλάβει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα με τη μετανάστευση, παρά την ενημέρωση από τα ΜΜΕ. Η διαδικασία της αίτησης ασύλου ή της άδειας παραμονής στη Φινλανδία είναι δύσκαμπτη και χρονοβόρα. Ο αριθμός των προσφύγων με ποσόστωση για κάθε έτος αποφασίζεται από τη φινλαδική κυβέρνηση και από το 2001 ο αριθμός αυτός έχει οριστεί στα 750 άτομα. Οι πρόσφυγες εγκαθίστανται στη Φινλανδία αφού οι δήμοι τους εξασφαλίσουν θέση. Τα τελευταία χρόνια όμως υπάρχει έλλειψη θέσεων για τους πρόσφυγες με ποσόστωση και αυτοί οι άνθρωποι αναγκάζονται να παραμείνουν στη χώρα τους ή στα κέντρα υποδοχής, περιμένοντας για επανεγκατάσταση. Αυτό συμβαίνει γιατί οι αρχές θεωρούν πως υπάρχει έλλειψη χρημάτων και οι πρόσφυγες με ποσόστωση σπάνια εντάσσονται στην αγορά εργασίας. Αυτός ο τρόπος σκέψης δεν προωθεί την έννοια της συνοχής και δεν θα έπρεπε να υπάρχει σε ένα δυτικό κράτος πρόνοιας.

Η απόφαση για χορήγηση ασύλου εκδίδεται από τη φινλανδική υπηρεσία μετανάστευσης, η οποία ερευνά την περίπτωση να είναι κάποια άλλη χώρα υπεύθυνη για την αξιολόγηση της αίτησης σύμφωνα με τη συνθήκη του Δουβλίνου. Αυτό σημαίνει ότι όταν οι αιτούντες άσυλο φτάνουν στη Φινλανδία αποδεδειγμένα μέσω άλλου ευρωπαϊκού κράτους, η συνθήκη του Δουβλίνου ενεργοποιείται και αυτοί οι άνθρωποι θα πρέπει να επιστρέψουν στην πρώτη χώρα εισόδου. Η Φινλανδία μπορεί να αποφασίσει να αναλάβει την υπόθεση της εξέτασης του αιτήματος, αν για παράδειγμα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και άλλοι διεθνείς οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτρέψουν την επιστροφή για ανθρωπιστικούς λόγους. Παρ’ όλα αυτά η Φινλανδία επιτρέπει την επιστροφή ανθρώπων στην Ελλάδα παρά τις οδηγίες, εκτός από πολύ ευάλωτες περιπτώσεις.

Η διαδικασία της ένταξης είναι συνεχής

Συμπερασματικά, είμαι ευγνώμων για το φινλανδικό προνοιακό σύστημα και γνωρίζω πως οι μετανάστες μπορούν επωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό από αυτές τις υπηρεσίες. Θεωρώ πως όσοι καταφέρνουν να μάθουν τη γλώσσα και να ενταχθούν στη φινλανδική κοινωνία, έχουν περισσότερες δυνατότητες να σπουδάσουν και να εργαστούν συγκριτικά με την Ελλάδα. Οι μετανάστες όμως δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται μόνο σαν μια δυναμική εργατική δύναμη αλλά και σαν άνθρωποι που μπορούν να εμπλουτίσουν την τοπική κουλτούρα. Και στην περίπτωσης της «μουντής» Φινλανδίας, αυτή η πολυχρωμία μόνο επωφελής μπορεί να είναι.

–