Στοιχείο της εθνικής ταυτότητας το εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας

Αν και εμφανίστηκαν με βελτιωμένες τις επιδόσεις τους στον τελευταίο μαθητικό διαγωνισμό PISA του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, οι Έλληνες 15χρονοι παραμένουν κάτω από τον μέσο όρο των συμμαθητών τους από τις χώρες του ΟΟΣΑ.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του διαγωνισμού, τα οποία δόθηκαν στη δημοσιότητα στις αρχές του Δεκεμβρίου, η Ελλάδα βελτίωσε τη θέση της και τη βαθμολογία της στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου και τη βαθμολογία της στα μαθηματικά, πεδίο, όπου διατήρησε την ίδια θέση. Αντιθέτως, στις φυσικές επιστήμες, οι Έλληνες μαθητές εμφάνισαν χειρότερες επιδόσεις σε σχέση με την έρευνα του 2006.

Πώς, με βάση ποιο εκπαιδευτικό σύστημα και ποια εφόδια, αρίστευσαν οι συμμαθητές των Ελλήνων 15χρονων από τη Νότια Κορέα, τη Φινλανδία και την Ιαπωνία; Και πώς οι Πορτογάλοι 15χρονοι κατάφεραν να βελτιώσουν μέσα σε λίγα χρόνια τόσο θεαματικά τις επιδόσεις τους; Εντέλει, ποιο σύστημα θα έπρεπε να «αντιγράψει» η Ελλάδα για να βελτιωθούν οι επιδόσεις των δικών της μαθητών;

Μία ματιά σε αυτές τις χώρες δείχνει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη συνταγή για την επιτυχία. Όπως φαίνεται, μάλιστα, μαθητές χωρών που ακολουθούν εντελώς διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα αριστεύουν εξίσου. Απέναντι στο «χαλαρό», μη ανταγωνιστικό σύστημα της Φινλανδίας με τον άφθονο ελεύθερο χρόνο, βρίσκεται το αυστηρότατο και ανταγωνιστικότατο σύστημα της Νότιας Κορέας, που δεν επιτρέπει στους μαθητές να πάρουν ανάσα, ούτε στις διακοπές, ένα σύστημα που θα θύμιζε «κόλαση» σε οποιονδήποτε μαθητή στις δυτικές χώρες.

Προκύπτει σαφέστατα, επίσης, ότι κάθε εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί στοιχείο της εθνικής ταυτότητας κάθε χώρας και είναι προϊόν της νοοτροπίας, που επικρατεί στην κοινωνία της.

Σε κάθε περίπτωση η σημασία του εκπαιδευτικού συστήματος είναι τεράστια. Οι ερευνητές του ΟΟΣΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι εκπαιδευτικές πολιτικές συμβάλλουν κατά 94% στις επιδόσεις των μαθητών, ενώ το μερίδιο του ΑΕΠ κάθε χώρας, δηλαδή του πλούτου που παράγει, κατέχει μόλις το υπόλοιπο 6%.

Φινλανδία

Σύμφωνα με την έρευνα της PISA, η οποία δημοσιεύεται από το 2000 κάθε τρία χρόνια, οι Φινλανδοί μαθητές έχουν τις καλύτερες επιδόσεις στον κόσμο με εξαίρεση την έρευνα του 2009 στην οποία κατετάγησαν δεύτεροι.

Το μυστικό του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας είναι αρκετά απλό: ένα από τα βασικά μελήματα δασκάλων και καθηγητών είναι να μην προκαλούν στρες στους μαθητές. Η έμφαση δίδεται σε αυτά που μπορούν να κάνουν οι μαθητές και όχι σε αυτά που δεν μπορούν. Οι δυνατότητές τους έχουν μεγαλύτερη σημασία από τις αδυναμίες τους.

Ακόμη και αν είναι αδύναμοι κάποιοι από αυτούς, δεν πρέπει να αισθάνονται ως τέτοιοι. Με βάση αυτό το σκεπτικό, το μηδέν (0) έχει καταργηθεί. Στην κλίμακα του 10, ο χαμηλότερος βαθμός είναι το 4 και δίδεται σπάνια. Εξάλλου, δεν γίνεται κατάχρηση της βαθμολογίας, αφού τα σχολεία δεν είναι υποχρεωμένα να δίνουν ελέγχους με τις επιδόσεις των μαθητών παρά μόνο στα δυο τελευταία χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Οι κακοί μαθητές τυγχάνουν ιδιαίτερης μέριμνας. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες για το «φινλανδικό θαύμα», ποσοστό 19,7% των μαθητών, που παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες, μπαίνουν σε προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας, όταν στις χώρες του ΟΟΣΑ ο μέσος όρος είναι μόλις 6%.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι ότι το βάρος δίνεται στον τρόπο απόκτησης της γνώσης και λιγότερο στην ίδια τη γνώση. Αντί οι μαθητές να αποστηθίζουν τα ονόματα των ποταμών της χώρας – πληροφορία που μπορεί να βρουν εύκολα στο Διαδίκτυο – μαθαίνουν να ερευνούν, να ψάχνουν τις απαντήσεις στα βιβλία τους, ή και αλλού, να εντοπίζουν και να αξιολογούν μια πηγή.

Επιπλέον, τα κριτήρια της πρόσληψης των εκπαιδευτικών είναι πολύ αυστηρά. Μόλις 15% των υποψηφίων προσλαμβάνονται κάθε χρόνο, ενώ το επάγγελμα του εκπαιδευτικού χαίρει μεγάλης εκτίμησης στη φινλανδική κοινωνία. Ακριβώς λόγω των αυστηρών κριτηρίων πρόσληψης, οι καθηγητές δεν περνούν από αξιολογικούς ελέγχους κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους καριέρας.

Τέλος, δωρεάν δεν παρέχεται μόνον η παιδεία, αλλά και όλες οι κοινωνικές υπηρεσίες, που συνδέονται με αυτήν, όπως τα προϊόντα του κυλικείου στο σχολείο.

Νότια Κορέα

Στην τελευταία έρευνα της PISA, οι νοτιοκορεάτες μαθητές πρώτευσαν στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου και τα μαθηματικά, ενώ κατετάγησαν δεύτεροι στις φυσικές επιστήμες. Η επιτυχία του νοτιοκορεατικού μοντέλου βρίσκεται στον αντίποδα του φινλανδικού συστήματος.

Το κύριο χαρακτηριστικό του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας είναι η καλλιέργεια ενός έντονου ανταγωνισμού ανάμεσα στους μαθητές. Τα μαθήματα αρχίζουν στις 7.30 το πρωί και τελειώνουν στις 3 ή και στις 4 το απόγευμα. Πολλές φορές, όμως, ο αγώνας για την επιτυχία, υποχρεώνει τους μαθητές να παραμένουν στα σχολεία τους για μάθημα έως τις 11 τη νύχτα.

Συνολικά, ένας μαθητής στη Νότια Κορέα μπορεί να μείνει και 15 ώρες την ημέρα στο σχολείο με αποτέλεσμα να μην έχει αρκετό χρόνο όχι μόνο για ξεκούραση, αλλά ούτε καν για ύπνο. Από γενιά σε γενιά, εξάλλου, διδάσκεται μια αρχή: «Οι τέσσερις ώρες ύπνου είναι επιτυχία. Οι πέντε αποτυχία».

Οι μαθητές στη Νότια Κορέα δεν απαλλάσσονται από το σχολείο, ούτε στη διάρκεια των διακοπών τους. Όπως είναι φυσικό, αυτοί οι εντονότατοι ρυθμοί απαγορεύουν κάθε εξωσχολική δραστηριότητα.

Τα μαθήματα γίνονται σε τάξεις των 40 μαθητών με τους καθηγητές, αυστηρούς στην συντριπτική τους πλειονότητα, να χρησιμοποιούν συχνά τη σωματική τιμωρία ως μέθοδο διαπαιδαγώγησης.

Βασικό χαρακτηριστικό στη διαδικασία της εκμάθησης είναι η αποστήθιση.

Σκέψεις για αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα δεν υπάρχουν. Η ομοσπονδία των διδασκόντων, πάντως, ζήτησε πρόσφατα την «εξέλιξη ενός συστήματος που χαρακτηρίζει τη βιομηχανική κοινωνία προς ένα σύστημα που βασίζεται στη γνώση και την πληροφόρηση».

Πορτογαλία

Αν και οι Πορτογάλοι μαθητές δεν είναι ανάμεσα στους καλύτερους των χωρών του ΟΟΣΑ, η πρόοδός τους στις έρευνες της PISA είναι εντυπωσιακή. Από το 2006 έως το 2009 κέρδισαν 17 θέσεις στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου, 21 στα μαθηματικά και 19 στις φυσικές επιστήμες.

Αυτή η θεαματική πρόοδος εξηγείται από την ιδιαίτερη έμφαση, που δόθηκε τα τελευταία χρόνια στα παιδιά τα οποία προέρχονται από τα λιγότερο ευνοημένα κοινωνικά στρώματα και στην υποστήριξη με προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας εκείνων των μαθητών, που εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες.

Χάρις σε αυτήν την πολιτική, η Πορτογαλία είναι σήμερα η έκτη χώρα ανάμεσα στα μέλη του ΟΟΣΑ, που γεφυρώνει με τον καλύτερο τρόπο τις κοινωνικο-οικονομικές διαφορές των μαθητών. Είναι, επίσης, ανάμεσα στις χώρες, που καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά άριστων μαθητών, προερχόμενων από τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα.

Στην πρόοδο που σημείωσαν οι μαθητές στην Πορτογαλία συνέλαβε, επίσης, το γεγονός ότι οι καθηγητές ενθαρρύνονται να υποδεικνύουν λύσεις ή και συγκεκριμένες επιλογές στους μαθητές που προτίθενται να εγκαταλείψουν το σχολείο. Με κεντρική απόφαση, ο αριθμός των μαθητών που εξαιτίας των κακών τους επιδόσεων υποχρεώνονται να επαναλάβουν την ίδια τάξη μειώθηκε θεαματικά και δίδεται βάρος στην ενισχυτική διδασκαλία. Σε αυτούς τους μαθητές προσφέρονται ιδιαίτερα μαθήματα προσωπικά ή σε μικρές ομάδες εκτός του σχολικού ωραρίου.

Τέλος, στην Πορτογαλία έχει τεθεί σε ισχύ ένα σύνθετο σύστημα αξιολόγησης. Δάσκαλοι και καθηγητές αξιολογούνται από συναδέλφους τους, οι οποίοι επιλέγονται από το εκπαιδευτικό συμβούλιο, ενώ τα εκπαιδευτικά προγράμματα που εκπονεί το υπουργείο Παιδείας αξιολογούνται από εθνικά και διεθνή ινστιτούτα ερευνών.

Ιαπωνία

Μαζί με τη Νότια Κορέα, τη Σαγκάη και το Χονγκ Κονγκ, η Ιαπωνία αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα των καλών επιδόσεων της Ασίας στην εκπαίδευση. Στην τελευταία έρευνα της PISA, οι Ιάπωνες μαθητές κατετάγησαν πέμπτοι στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου, τρίτοι στα μαθηματικά και δεύτεροι στις επιστήμες ανάμεσα στους συμμαθητές τους από τις χώρες του ΟΟΣΑ.

Στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου βασικό ρόλο στο εκπαιδευτικό σύστημα παίζει ο «τανίν», ο υπεύθυνος καθηγητής για κάθε τάξη. Ο «τανίν» είναι ο συνεκτικός κρίκος της ομάδας των μαθητών, ενώ η συνοχή του τμήματος διευκολύνεται από τη σχεδόν παντελή απουσία επανάληψης της ίδιας τάξης για τους αδύναμους μαθητές.

Χαρακτηριστικό του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ιαπωνία είναι η διαφορετική εκπαιδευτική μέθοδος ανάμεσα στο δημοτικό και το γυμνάσιο – λύκειο. Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ενθαρρύνεται η συζήτηση μεταξύ των μαθητών, στη δευτεροβάθμια βασικό ρόλο παίζει η πρόσληψη της γνώσης, που μεταδίδει ο καθηγητής.

Η σχολική ημέρα στην Ιαπωνία τελειώνει το απόγευμα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι τελειώνουν και τα μαθήματα. Ποσοστό 65% των μαθητών παρακολουθεί συμπληρωματικά μαθήματα σε «ζούκου», δηλαδή σε ιδιωτικά φροντιστήρια. Τα «ζούκου» στην Ιαπωνία, είναι περισσότερα από τα σχολεία. Σε αυτά τα εκπαιδευτήρια, οι μαθητές δεν προετοιμάζονται μόνο για την είσοδό τους στις σχολές της ανώτατης εκπαίδευσης, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά και για την εισαγωγή τους σε λύκεια, που θεωρούνται καλά και δέχονται μαθητές με εξετάσεις.

Τα «ζούκου» επιβαρύνουν κατά μέσο όρο με 1.800 ευρώ το οικογενειακό εισόδημα τον χρόνο.

(Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ)

–