Το κλίμα και το νερό στη Γη πέρα από τα όρια ασφαλείας

Συντάκτης: Σπύρος Μανουσέλης

Μόλις δημοσιεύτηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature» τα ιδιαιτέρως ανησυχητικά συμπεράσματα μιας νέας διεθνούς έρευνας σχετικά με την οικολογική «υγεία» του πλανήτη. Το σχετικό άρθρο υπογράφεται από 40 διαπρεπείς ερευνητές από όλο τον κόσμο, οι έρευνες των οποίων εστιάστηκαν στην τρέχουσα κατάσταση και κυρίως στις μετρήσιμες αλλαγές ορισμένων αποφασιστικών παραμέτρων για την ισορροπία του γήινου οικοσυστήματος, όπως π.χ. το κλίμα, η βιοποικιλότητα, η διαθέσιμη ποσότητα και η ποιότητα του νερού που υπάρχουν σε διαφορετικά πλανητικά ενδιαιτήματα.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα αυτής της εκτενούς έρευνας, οι τιμές αυτών των παραμέτρων έχουν ήδη επιδεινωθεί σοβαρά από κάποια σαφή και μετρήσιμα ανθρωπογενή αίτια. Γεγονός που αν δεν προνοήσουμε εγκαίρως θα αποτελέσει σοβαρότατη απειλή για την επιβίωση των περισσότερων ανθρώπων καθώς και πολλών άλλων ζωικών και φυτικών ειδών.

Τη διεύθυνση και τον συντονισμό αυτής της διεθνούς έρευνας είχε ο διάσημος Γερμανός οικολόγος Johan Rockström (βλ. φωτ.), ο οποίος συνοψίζοντας τα συμπεράσματα τις έρευνας είπε: «Τα αποτελέσματα των αναλύσεών μας είναι μάλλον ανησυχητικά: αρκετοί από τους παράγοντες που αναλύσαμε, αλλά και αρκετά από τα φυσικά όρια που εξετάσαμε σε τοπική και πλανητική κλίμακα φαίνεται να έχουν ήδη υπερβεί τα όρια ασφαλείας. Αυτό σημαίνει ότι, αν δεν συμβεί εγκαίρως μια μεταμόρφωση στην ανθρώπινη πρακτική, είναι πολύ πιθανό τα πιο αποφασιστικά κριτικά σημεία της πλανητικής κρίσης να γίνουν μη αντιστρεπτά και οι επιπτώσεις για την ανθρώπινη επιβίωση θα είναι αναπόφευκτες».

Η καινοτομία αυτής της έρευνας είναι ότι αναδεικνύει επαρκώς πως υπάρχουν κάποια σαφή και ανυπέρβλητα όρια στην ανθρώπινη παρεμβατικότητα και στην εκμετάλλευση του πλανήτη πέρα από τα οποία η επιβίωση του είδους μας καθίσταται εξαιρετικά προβληματική, διότι αν η παραβίαση αυτών των εγγενών φυσικών ορίων συνεχιστεί, τότε η Γη θα πάψει να είναι ένα ασφαλές περιβάλλον για την ανθρωπότητα.

Πάντως τα δεδομένα που προέκυψαν από αυτές τις έρευνες σχετικά με και τις φυσικές παραμέτρους της πλανητικής ισορροπίας δείχνουν ότι ήδη υπάρχει σαφής υπέρβαση των ορίων ασφαλείας για την καλή λειτουργία των γήινων οικοσυστημάτων, ενώ θεωρείται επικείμενη η κατάρρευση κάποιων βασικών βιοφυσικών διεργασιών ισορροπίας του πλανητικού συστήματος.

Για παράδειγμα τα νέα δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι η πλανητική απορρύθμιση -λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων- συσχετίζεται άμεσα με την ατμοσφαιρική ρύπανση, η οποία σχετίζεται άμεσα με τις παρατηρούμενες κλιματικές αλλαγές. Με άλλα λόγια, η πλανητική οικολογική απορρύθμιση προκύπτει και εξαρτάται άμεσα από τον αμοιβαίο βρόχο ή, αν θέλετε, από την αμφίδρομη αλληλεπίδραση μεταξύ περιβαλλοντικής-ατμοσφαιρικής ρύπανσης και κλιματικής απορρύθμισης.

Τα κοινωνικοπολιτικά αίτια της οικολογικής καταστροφής

Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της έρευνας είναι ότι για πρώτη φορά περιλαμβάνει στις παραμέτρους αξιολόγησης της οικολογικής κρίσης και τα ανθρωπιστικά κριτήρια της «δικαιοσύνης» και της «ισότητας», τα οποία πρέπει να συμπεριλαμβάνονται μεταξύ όσων συμβάλλουν στην πλανητική οικολογική κρίση. «Η δικαιοσύνη αποτελεί αναγκαιότητα για τη ζωή των ανθρώπων πάνω στη Γη: υπάρχουν καταλυτικές αποδείξεις που δείχνουν ότι μια δίκαιη και ισόνομη προσέγγιση είναι η ουσιαστική και αναγκαία συνθήκη για την πλανητική οικολογική σταθερότητα», όπως διευκρίνισε η οικολόγος Joyeeta Gupta που συνυπογράφει αυτή την έρευνα.

Πράγματι, όσον αφορά τα πολιτικά-ανθρωπολογικά αίτια της πολύ καθυστερημένης αναγνώρισης των συνεπειών της σημερινής οικολογικής καταστροφής, αυτά θα πρέπει να αναζητηθούν αφενός στη μεγάλη δυσκολία της ανθρωπότητας να αποδεχτεί ότι ευθύνεται η ίδια για τη συντελούμενη έκτη μαζική εξαφάνιση αμέτρητων μορφών ζωής και αφετέρου στην επίμονη άρνησή της να αναλάβει -ως νοήμον και κυρίαρχο είδος- τις πολύ οδυνηρές αλλά αναγκαίες αυτοπεριοριστικές ενέργειες για την επιβίωση της ζωής όπως τη γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.

Δυστυχώς σε αυτές τις δύο «φυσικές» ή «αυθόρμητες» αντιδράσεις του ανθρώπινου είδους έρχονται να προστεθούν και τα πολιτικοοικονομικά συμφέροντα του κυρίαρχου -από τη νεωτερική εποχή μέχρι σήμερα- τρόπου ζωής των δυτικών κοινωνιών. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι αν και είναι ορατές οι συνέπειες της ανθρωπογενούς οικολογικής καταστροφής, καμία αναπτυγμένη ανθρώπινη κοινωνία δεν είναι διατεθειμένη να εγκαταλείψει τις πάγιες οικονομικές αρχές του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής που ευθύνονται ολοφάνερα για την καταστροφή του περιβάλλοντος και την υποβάθμιση βιοποικιλότητας;

Αν και επιστημονικά ακριβής, η έννοια της κλιματικής και της οικολογικής «ανθρωπογενούς καταστροφής» κατέληξε να λειτουργεί στους περισσότερους ανθρώπους μόνο ενοχικά και εκφοβιστικά με αποτέλεσμα να συσκοτίζει τα πραγματικά ιστορικά και πολιτικοοικονομικά αιτία. Διότι βέβαια δεν είναι οι αφηρημένες, μη ιστορικές και μη συνειδητές ανθρώπινες δραστηριότητες που δημιουργούν την πλανητική κρίση, αλλά οι συγκεκριμένες πρακτικές κυριαρχίας που εδώ και αιώνες εφαρμόζονται από όσους ασκούν την εξουσία τους τόσο πάνω στη φύση όσο και στη μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων. Υπό αυτή την έννοια η τρέχουσα πλανητική καταστροφή είναι καπιταλιστικογενής και όχι γενικά και αόριστα… ανθρωπογενής.

(Πηγή: efsyn.gr)