Μοβ μέδουσες: Πώς η εξόντωση των θαλάσσιων χελωνών φέρνει την «επέλαση» στις ελληνικές θάλασσες

Συντάκτης: Δήμητρα Τριανταφύλλου

Οι ειδικοί των αρμόδιων οργανώσεων μιλούν στο kathimerini.gr για το αποτρόπαιο θέαμα που αντικρίζουν κάθε χρόνο και εξηγούν πως αυτό σχετίζεται με τον «καλπασμό» των μoβ μεδουσών – Το θετικό παράδειγμα του Μάριου στη Νάξο

Πριν ακόμα καλά καλά αρχίσει, το φετινό καλοκαίρι είχε ήδη «κουβαλήσει» πάνω του το προδιαγεγραμμένο πρόβλημα των μοβ μεδουσών. Η εξάπλωση τους απασχόλησε και πέρυσι Έλληνες και ξένους τουρίστες αλλά φέτος, όπως όλα δείχνουν, η δυσκολία να βρεθούν «καθαρές» από μοβ μέδουσες παραλίες, θα είναι πολύ μεγαλύτερη.

Πολλοί ειδικοί επιστήμονες που παρατηρούν από κοντά το φαινόμενο πιστεύουν πως το θέμα έχει λάβει διαστάσεις υστερίας. Μετά από την προτροπή του «Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας» το κοινό ξεκίνησε από πέρυσι να καταγράφει συστηματικά και σε ζωντανό χρόνο την παρουσία των μοβ μεδουσών στις ελληνικές θάλασσες, σε μια ειδική πλατφόρμα με τίτλο Jellyfish of Greece- iNaturalist. Σύμφωνα με τις καταγραφές των πολιτών, το ανεπιθύμητο θαλάσσιο είδος εμφανίζεται αυτή τη στιγμή και σε πολλές από τις κοσμοσύχναστες παραλίες της Αττικής.

Και ενώ όλοι ασχολούνται πια φανατικά με το θέμα των κατάλληλων για κολύμπι παραλιών, την ίδια στιγμή, ένα βασικό μέρος αυτού του προβλήματος «δουλεύει» σε παράλληλο χρόνο. Ο λόγος για την υπεραλίευση, αλλά και συχνά την εξόντωση των φυσικών θηρευτών των μοβ μεδουσών: τις θαλάσσιες χελώνες, τον τόνο και τον ξιφία. Όπως εξηγούν οι ειδικοί επιστήμονες, τα παραπάνω τρία θαλάσσια είδη τρέφονται, ανάμεσα σε άλλα, και με μοβ μέδουσες, όμως η συστηματική αλίευση και θανάτωσή τους «ανοίγουν την πόρτα» στην εξάπλωση των μεδουσών.

Η ιστορία που περιγράφει στο kathimerini.gr o Χρήστος Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας είναι πολύ ενδεικτική του τι συμβαίνει. ‘Όπως μας λέει ο ίδιος: «Πριν από λίγες ημέρες, μια σειρά από περιβαλλοντικές οργανώσεις και εθελοντικές ομάδες ξεκινήσαμε μια μικρή αποστολή για να καθαρίσουμε παραλίες στον Παγασητικό κόλπο. Ανάμεσα στη βραχονησίδα Πρασούδα με Κόττες Τρικερίου και συγκεκριμένα κοντά στη παραλία Διακόπι στο νότιο Πήλιο είδαμε μια νεκρή χελώνα να επιπλέει στη θάλασσα. Ήταν μια μεγάλη αρσενική χελώνα τουλάχιστον 1,30 μέτρων μήκους και ήταν καταφανές ότι είχε δεχτεί εσκεμμένο χτύπημα με αιχμηρό αντικείμενο στο κεφάλι. Στη συνέχεια, της είχαν περάσει και ένα σχοινί στο λαιμό, ίσως για να ολοκληρώσουν την αποτρόπαιη ενέργεια τους. Καλέσαμε αμέσως το λιμενικό για να κάνει καταγραφή του συμβάντος».

Η νεκρή θαλάσσια χελώνα που εντόπισαν πριν από λίγες ημέρες στον Παγασητικό κόλπο μέλη περιβαλλοντικών οργανώσεων

Σύμφωνα με τον κ. Τακλή, η συγκεκριμένη περιοχή όπου βρέθηκε η νεκρή χελώνα είναι πολύ κοντά σε αυτές που πέρυσι το καλοκαίρι είχαν «δεινοπαθήσει» από την επέλαση των μoβ μεδουσών, όπως άλλωστε όλος ο Παγασητικός κόλπος. «Σκεφτείτε πως σε ξενοδοχειακό συγκρότημα στην παραλία Χόρτο στο νότιο Πήλιο ένας επιχειρηματίας τοποθέτησε το προηγούμενο καλοκαίρι τα πολύ ακριβά ειδικά δίχτυα που συγκρατούν τις μοβ μέδουσες έξω από τα όρια που κινούνται οι κολυμβητές. Το πρόβλημα είναι ήδη υπαρκτό και φέτος σε αυτή την ευρύτερη περιοχή».

Ο κ. Τακλής τονίζει πως δυστυχώς η θλιβερή εικόνα που αντίκρισε πριν από λίγες ημέρες τείνει να γίνεται ολοένα και πιο συχνή τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τον ίδιο: «οι άνθρωποι που προβαίνουν στους εσκεμμένους τραυματισμούς είναι στην πλειονότητά τους ψαράδες οι οποίοι κυνηγούν τις χελώνες, γιατί σύμφωνα με τους ίδιους, τους σκίζουν τα δίχτυα και τους τρώνε τα ψάρια που βέβαια οι ίδιοι υπεραλιεύουν. Δεν γνωρίζουμε πόσος είναι στην πραγματικότητα ο πληθυσμός των θαλάσσιων χελωνών στην Ελλάδα, γνωρίζουμε όμως ότι η επίθεση που δέχονται κάθε χρόνο για τους παραπάνω λόγους, είναι μεγάλη».

Εξηγώντας περαιτέρω το πρόβλημα, ο κ. Τακλής σημειώνει και το εξής: «η ένταση της εξάπλωσης των μοβ μεδουσών σε όλη τη Μεσόγειο και φυσικά και στην Ελλάδα έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή, με την υπερθέρμανση των θαλασσών αλλά και με την εξόντωση των φυσικών θηρευτών των μεδουσών και ανάμεσα στους θηρευτές τους, κυρίαρχες είναι οι θαλάσσιες χελώνες».

«Η πρόκληση τραύματος στο κεφάλι της χελώνας είναι κάτι που δεν παρατηρείται στις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου»

Ο Δημήτρης Φυτίλης, υπεύθυνος στο Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιας Χελώνας «Αρχέλων» στην Γλυφάδα λέει στο kathimerini.gr πως μόνο το 2021 οι αναφορές των πολιτών για εκβρασμούς χελωνών σε όλη την παράκτια Ελλάδα σε συνεργασία με το Λιμενικό Σώμα έδωσαν στοιχεία για πάνω από 1.000 περιπτώσεις. «Η εκτίμηση μας είναι πως από τις τραυματισμένες χελώνες που περιθάλπουμε στο κέντρο διάσωσης, ένα ποσοστό της τάξης του 40% αφορά σε χελώνες που δέχτηκαν σκόπιμο τραυματισμό στο κεφάλι. Αυτή η σοκαριστική εικόνα είναι κάτι που δεν παρατηρείται στις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου. Οι τράτες και η υπεραλίευση είναι σημαντικό μέρος του προβλήματος. Να σημειώσουμε πως ένα μεγάλο ποσοστό του εκβρασμού των χελωνών οφείλεται σε τραυματισμό τους και από κατάποση αγκιστριών ή εγκλωβισμό τους σε αλιευτικά εργαλεία».

Άντρες του Λιμενικού Σώματος καταγράφουν το περιστατικό της νεκρής χελώνας στον Παγασητικό

Ο εσκεμμένος τραυματισμός των θαλάσσιων χελωνών είναι και κατά τον κ. Φυτίλη μέρος ενός προβλήματος με πολλά «κεφάλια» στο τέλος του οποίου κάνουν την εμφάνιση τους και οι μοβ μέδουσες.

«Όταν εξοντώνεται ένα ή περισσότερα θαλάσσια είδη, προκαλείται απορρύθμιση στο σύστημα και αρχίζει να αναπαράγεται ανεξέλεγκτα ένα άλλο», εξηγεί ο ίδιος και καταλήγει: «Το καλό σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια είναι πως το κοινό είναι πια πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένο με το θέμα και μας στέλνει τις αναφορές του και τις καταγραφές του, δίνοντάς μας πολύτιμα στοιχεία για να καταλαβαίνουμε το μέγεθος του προβλήματος, αλλά και το που πρέπει να στοχεύσουμε στις καμπάνιες ενημέρωσης».

Το θετικό παράδειγμα του Μάριου στη Νάξο

Για τη σημαντική πάντως δουλειά που κάνουν ως θηρευτές μοβ μεδουσών οι θαλάσσιες χελώνες, μας μίλησε ο Γιάννης Ορφανός, υπεύθυνος του «Συλλόγου Προστασίας Άγριας Ζωής Νάξου». Την αφορμή έχει δώσει ο viral πια, σύμφωνα και με τον κο Ορφανό, Μάριος, η θαλάσσια χελώνα που πέρυσι έτρωγε εκατοντάδες μοβ μέδουσες σε μια κεντρική παραλία της Νάξου.

«Οι μοβ μέδουσες χτύπησαν πέρυσι τη Νάξο προς το τέλος του Αυγούστου» μας λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Εκείνες τις ημέρες, ο Μάριος βρισκόταν στην πολυσύχναστη παραλία της Αγίας Άννας. Δρούσε στα 20 με 30 μέτρα από τη θάλασσα. Μια μέρα που βούτηξα, τον βιντεοσκόπησα να καταβροχθίζει εκατοντάδες μέδουσες μέσα σε μισή ώρα και αυτό που λέω δεν είναι καθόλου υπερβολικό. Στην ουσία, ο Μάριος βοήθησε τρομερά στο να παραμείνει προσβάσιμη για το κοινό η διάσημη παραλία της Αγίας Άννας. Και μαζί του βοήθησαν και άλλες θαλάσσιες χελώνες που κυκλοφορούν στις θάλασσες της Νάξου. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν καταγραφεί στο νησί γύρω στις 100 θαλάσσιες χελώνες».

Όσο για τον Μάριο, όπως μας εξηγεί ο κ. Ορφανός, η συμπαθέστατη χελώνα βρίσκεται στην παραλία της Αγίας Άννας εδώ και οκτώ χρόνια και στην αρχή μέχρι να καταλάβουν το φύλο της, οι υπεύθυνοι του συλλόγου την είχαν ονομάσει… Μαρία. Όπως πέρυσι, έτσι και φέτος, ο Μάριος είναι έτοιμος να κάνει τη δουλειά του αν χρειαστεί. «Για την ώρα, η Νάξος δεν έχει καθόλου μοβ μέδουσες» μας λέει ο κ. Ορφανός και καταλήγει: «ίσως γιατί τα νερά στο νησί είναι ακόμα κρύα και ως γνωστόν, οι μέδουσες προτιμούν τα ζεστά νερά ενώ φυσικά στη μετακίνησή τους το ρόλο τους παίζουν και τα θαλάσσια ρεύματα».

(Πηγή: kathimerini.gr)